(Tuần từ 19/07 – 26/07/2021)
Thực hiện: Nguyễn Nhật Minh, Lê Đức Tâm, Lưu Việt Hà, Trần Phạm Bình Minh
Biên tập: Vân Phạm
Nguồn tư liệu: Nhóm South China Sea News
Tải Bản PDF ở
———-
Trong Bản Tin Biển Đông Số 73 có những nội dung sau:
I- LẬP BẢN ĐỒ THAM VỌNG TRUNG QUỐC – PHẦN CUỐI: VAI TRÒ CỦA HỢP TÁC QUỐC TẾ
II- QUAN HỆ HOA KỲ – TRUNG QUỐC – HỘI ĐÀM THIÊN TÂN
III- BIỂN ĐÔNG QUA BẢN ĐỒ AIS
IV- CHUYỂN ĐỘNG ASEAN VÀ ĐỐI TÁC
V- CHUYỂN ĐỘNG TRUNG QUỐC
VI- CHUYỂN ĐỘNG ẤN ĐỘ DƯƠNG – THÁI BÌNH DƯƠNG
VII- PHÂN TÍCH/BÌNH LUẬN
VIII- BÁO CÁO CHÍNH SÁCH/NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
———-
I- LẬP BẢN ĐỒ THAM VỌNG TRUNG QUỐC – PHẦN CUỐI: VAI TRÒ CỦA HỢP TÁC QUỐC TẾ
Jamie Burnham là thành viên nghiên cứu tại Trung tâm Belfer về Khoa học và Các vấn đề Quốc tế của Trường Kennedy Harvard, nơi ông đang khám phá cách công nghệ kỹ thuật số thay đổi tình báo chính trị và hoạch định chính sách. Là một nhà ngoại giao Anh, ông đã phục vụ khắp châu Phi và Trung Đông, với quan tâm đặc biệt trong chủ đề phổ biến công nghệ vũ khí và khả năng tự cường của các quốc gia mong manh. Đây là phần cuối trong chuỗi bài ông viết về chủ đề lập bản đồ tham vọng của Trung Quốc. (Mời xem phần thứ nhất ở Bản Tin Biển Đông Số 66, phần thứ nhì ở Bản Tin Biển Đông Số 67 và phần thứ ba ở Bản Tin Biển Đông Số 69). Do tính bản quyền nghiêm ngặt và nội dung bài viết được đồng nghiệp chia sẻ trong danh sách thư tín nội bộ, chúng tôi chỉ có thể giới thiệu bản dịch toàn văn, và cung cấp bản tiếng Anh toàn văn cho các nhà tài trợ và những ai cần cho công việc. Email liên hệ: sukybiendong@gmail.com.
—–
Quy mô và tính chất xuyên quốc gia của thách thức do Trung Quốc đặt ra đòi hỏi khai thác nhiều hơn từ mạng lưới các mối quan hệ quốc tế đã phát triển từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Quan hệ đối tác chia sẻ thông tin quốc tế lâu đời nhất được biết đến với tên gọi thông tục là Five Eyes, bao gồm các nước Hoa Kỳ, Anh, Canada, Australia và New Zealand. David Omand, cựu giám đốc của Cơ quan Tình báo Anh, mô tả mức độ đáng tin cậy lẫn nhau xuất phát từ một lịch sử lâu dài về sự tôn trọng tính nhạy cảm của đối phương, chứng tỏ rằng các cam kết đã thực hiện và các hạn chế được áp đặt sẽ được tôn trọng.
Tuy nhiên, công nghệ dữ liệu đang thay đổi toàn cảnh thông tin ở một tốc độ khá nhanh. Ngoài SIGINT (tình báo tín hiệu), chia sẻ dữ liệu quốc tế vẫn chưa tiến hoá nhanh xứng với tiềm năng công nghệ có thể cho phép cũng như yêu cầu của các trình điều khiển hoạt động mới. Avril Haines, Tân Giám đốc của Cục Tình báo Quốc gia Mỹ, lập luận rằng “Tình báo Hoa Kỳ phải hình dung lại các mối quan hệ đối tác liên lạc thân cận nhất từ các mối quan hệ tập trung vào chia sẻ tình báo cho tới những mối quan hệ về tổng hợp tình báo, để xây dựng mối quan hệ đối tác tình báo toàn phổ cùng phát triển công nghệ và thực hiện các nhiệm vụ tình báo được hỗ trợ bởi công nghệ.
Kiến trúc thể chế chậm phát triển ngay cả trong ranh giới quốc gia. Trong bối cảnh quốc tế, sự thay đổi bị kìm hãm bởi các lợi ích xung đột về chính sách, luật pháp, thể chế và văn hóa. Những điều này thường có thể trở nên trầm trọng hơn do kém hiểu biết lẫn nhau về các vấn đề và thiếu tầm nhìn chung về Sứ mệnh. Mọi chia sẻ đều có xu hướng song phương và đặc biệt, với mức độ cảnh giác cao về cách thông tin có thể bị sử dụng sai mục đích. Sự vắng mặt của kiến trúc thể chế ngăn cản việc chia sẻ như một chuẩn mực. Cơ hội bị bỏ lỡ. Bộ dữ liệu thứ cấp có lợi thế cao (ví dụ: phân tích mạng) có thể không được hưởng lợi từ cơ sở kiến thức hiện có của đối tác. Các kỹ thuật phân tích hoặc cải tiến mới, chẳng hạn như thuật toán học máy, không được chia sẻ.
Phát triển Bộ xương sống dữ liệu
Quan hệ đối tác dữ liệu quốc tế phải là một phần của phản ứng chung cần thiết đối với thách thức Trung Quốc (và các chủ thể nhà nước khác). Một “khung xương sống” chia sẻ dữ liệu có thể đảm bảo các lợi ích hoạt động sau:
– Tăng hiệu quả bằng cách giảm trùng lặp việc thu thập, làm sạch và nhập dữ liệu và áp dụng phương pháp “dữ liệu chỉ một lần”;
– Khuyến khích chia sẻ các tập dữ liệu thứ cấp có lợi thế cao.
– Phát triển sự hiểu biết chung về rủi ro;
Cải thiện sự hợp tác giữa nhiều miền bằng cách dễ dàng kết hợp các kỹ thuật thu thập dữ liệu khác nhau để mang lại tác động;
Khuyến khích đổi mới và chia sẻ các kỹ thuật khai thác dữ liệu và công cụ phân tích.
Mặc dù có những thách thức về công nghệ và cơ sở hạ tầng, nhưng những thách thức này không có khả năng chứng minh những rào cản đáng kể nhất – đặc biệt là khi việc chuyển đổi sang các dịch vụ dựa trên đám mây sẽ buộc các tiêu chuẩn công nghệ chung và các xa lộ dữ liệu an toàn. Sự cản trở lớn hơn có thể xảy ra trong các lĩnh vực sau:
– Chính sách. Các sắp xếp thể chế hiện tại là rất mạnh và đã được chứng minh. Phá hoại các giao thức và sự tin tưởng vốn có vào các cơ cấu chia sẻ thông tin tình báo hiện có sẽ tạo ra rủi ro đáng kể và làm suy yếu sự tán thành cho một cách tiếp cận khẩn cấp.
– Hợp pháp. Các đối tác của Five Eyes có các luật quản lý dữ liệu và quyền riêng tư khác nhau, với quy định và giám sát tư pháp cao hơn nhiều trong các khu vực pháp lý sử dụng hệ thống ‘Westminster’ của chính phủ (Anh, Úc, Canada, New Zealand).
– Quản trị. Các chức năng của Giám đốc Dữ liệu / Thông tin thường được yêu cầu phải đảm bảo các tiêu chuẩn chung và đầu tư thích hợp. Tuy nhiên, một hệ thống quản trị hợp tác có thể được thiết lập để đảm bảo khả năng hoạt động lẫn nhau.
Bên cạnh mạng lưới Five Eyes, có thể có các cơ hội thiết lập quan hệ đối tác dữ liệu phi truyền thống bằng việc công nhận một số rào cản về lòng tin và sự khác biệt về quy định. Chúng có thể bao gồm các thực thể trong các nền kinh tế châu Á, chẳng hạn như Bộ Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (MITI) có kho kiến thức sâu rộng về tình báo thương mại. Với việc rời khỏi Liên minh Châu Âu, Anh có nhiều quyền tự do hơn trong việc thiết lập một chế độ thông tin hỗ trợ việc bảo vệ thương mại quốc tế và sở hữu trí tuệ.
Tham vọng tương lai
Tham vọng phải là cung cấp một bộ xương sống dữ liệu mà cho phép một ‘mạng lưới của các mạng lưới’, trong đó các nền dân chủ tự do có thể đảm bảo lợi thế kiến thức trước các đối thủ của họ. Để đạt được tham vọng như vậy không phải là đơn giản, và nó sẽ cần đến sự bảo trợ của các nhà lãnh đạo cấp cao.
Kết luận
Các mối đe dọa đối với công dân của chúng ta đang xuất hiện dọc theo mạng lưới cơ sở hạ tầng toàn cầu. Trung Quốc đang kết hợp quy mô và sự nhạy bén về công nghệ để đạt được lợi thế so với các nền kinh tế tiên tiến vốn có. Đối với Anh, chi phí có thể được tính bằng sinh kế bị mất, doanh thu thuế bị mất và khả năng an ninh bị xâm phạm.
Ở một cấp độ, phản hồi của Vương quốc Anh sẽ phản ánh năng lực nhà nước trong việc bảo vệ công dân của mình. Nick Clegg mô tả những năm làm Phó Thủ tướng là ‘sự bó buộc giữa mong muốn phản ứng nhanh chóng với các kế hoạch hành động hợp lý và thực tế của việc ra quyết định cồng kềnh trong chính phủ, mắc kẹt giữa nền chính trị của kỷ nguyên số và các sắp xếp truyền thống của Whitehall.’ Cơ sở hạ tầng của nền kinh tế hiện đại không phải là mới. Các công nghệ thúc đẩy sự thay đổi đã có thể nhìn thấy trong nhiều năm. Chính phủ đã chậm phát triển các mô hình kinh doanh nhằm cải thiện việc cung cấp các dịch vụ công đồng thời giảm chi phí. Trong phạm vi an ninh quốc gia, việc cung cấp dữ liệu trong và qua các chức năng thường được coi là ngoại lệ hơn là quy tắc.
Thách thức đưa ra những lựa chọn cho cộng đồng tình báo. Phần lớn hoạt động tình báo hiện tại sẽ tiếp tục có giá trị chiến lược và lâu dài. Đứng sau ngay cả những công nghệ tiên tiến nhất là con người. Trí thông minh của con người luôn có một số vai trò trong việc tiết lộ ý định của kẻ thù. Tuy nhiên, nếu giá trị tuyệt đối của các kỹ thuật đó không đổi thì giá trị so sánh của nó có thể giảm đi. Quy mô hoạt động quá lớn và độ phức tạp quá lớn, phải dựa vào các hệ thống thu thập thích hợp để bảo vệ bề mặt mối đe dọa rộng lớn. Cần có những hình thức thu thập và phổ biến thông tin mới, dựa trên nền tảng kỹ năng hiện có trong chính phủ. Giá trị của thông tin phải được xác định bằng tác động chứ không phải độ nhạy cảm của nguồn.
Hơn nữa, các phương pháp tiếp cận cần thiết cho dữ liệu xung đột trực tiếp với các học thuyết về thu thập thông tin tình báo bí mật. Các cách hiệu quả nhất để tối đa hóa giá trị của dữ liệu là thông qua cách tiếp cận cộng tác, có mạng lưới cao, trong đó thông tin được chia sẻ rộng rãi và tức thì. Những nguyên tắc này trái với các thực hành tình báo vốn yêu cầu thông tin được sắp xếp ngăn nắp và việc phân phối thông tin được giảm thiểu. Có những lý do để áp dụng một trong hai cách tiếp cận, nhưng thực tế của sự lựa chọn có thể không rõ ràng đối với những người cung cấp các mô hình hoạt động đã được thiết lập tốt. Các công nghệ đám mây sẽ mang lại ít lợi ích nếu các phương pháp hiện tại được nhân rộng một cách đơn giản.
Một năng lực phân tích dữ liệu mới tập trung vào Trung Quốc đòi hỏi một mô hình cung cấp thông tin và tình báo không phù hợp với các thực tiễn hiện có. Có thể cần thiết lập một tổ chức tương đương với Trung tâm An ninh Mạng Quốc gia trực thuộc Cơ quan tình báo Anh hoạt động thành công trong cả miền cấp thấp và cấp cao hoặc một tổ chức bên ngoài cộng đồng tình báo hiện tại. Trong bất kỳ trường hợp nào, việc cung cấp thông tin đòi hỏi không chỉ nhiều hơn việc thu thập các công cụ và dữ liệu mà còn phải kiểm tra rộng hơn các giả định, đào tạo và quản trị chính sách và quy định. Ranh giới giữa năng lực của chính phủ và khu vực tư nhân ngày càng trở nên có thể thay thế lẫn nhau, với các vấn đề được chia sẻ và giải quyết để hỗ trợ đổi mới. Mạng lưới quan hệ đối tác quốc tế có thể cho phép chia sẻ thông tin chi tiết, phương pháp và kỹ thuật, đồng thời tạo cơ hội để thực hiện các hành động đột phá.
Việc điều khiển các vùng này sẽ đòi hỏi sự kiên trì và cam kết, đặc biệt là từ lãnh đạo cấp cao. Nếu những nghịch lý và xung đột này có thể được quản lý, sẽ có nhiều lợi ích hơn. Về lâu dài, các cơ quan tình báo có thể phát triển thành ‘nền tảng tri thức’, trên đó có nhiều khả năng thu thập, khai thác và thực hiện hành động đối với thông tin. Họ cũng sẽ yêu cầu văn hóa tổ chức tập trung vào sứ mệnh, phẳng, hòa nhập, hợp tác và sáng tạo. Đối mặt với thách thức Trung Quốc đòi hỏi những năng lực tốt nhất của chúng ta.
—–
II- QUAN HỆ HOA KỲ – TRUNG QUỐC – HỘI ĐÀM THIÊN TÂN
Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ thăm Trung Quốc trong bối cảnh hai bên thăm dò về khả năng một hội nghị thượng đỉnh giữa nguyên thủ hai nước
Theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Thứ trưởng Ngoại giao Wendy R. Sherman có chuyến công du tới Trung Quốc vào hai ngày 25-26/7/2021. Bà Sherman sẽ tới Thiên Tân để gặp các quan chức CHND Trung Hoa, bao gồm Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị. Thông cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết các cuộc thảo luận này là một phần trong những nỗ lực liên tục của Hoa Kỳ nhằm tổ chức các cuộc trao đổi thẳng thắn với các quan chức Trung Quốc để thúc đẩy các lợi ích và giá trị của Hoa Kỳ cũng như quản lý mối quan hệ một cách có trách nhiệm. Bà Sherman sẽ thảo luận về các lĩnh vực mà hành động của Trung Quốc khiến Mỹ có quan ngại nghiêm trọng, cũng như các lĩnh vực phù hợp với lợi ích hai bên.
Về phía Trung Quốc, tờ Global Times dẫn lời Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Trung Quốc sẽ bày tỏ lập trường của mình về sự phát triển quan hệ Trung – Mỹ với thái độ kiên quyết bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của mình, đồng thời yêu cầu Mỹ ngừng can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc cũng như gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.
Một số học giả Trung Quốc cho rằng thông qua cuộc gặp cấp cao này, Bắc Kinh muốn cho Mỹ thấy rằng Chính phủ Trung Quốc rất coi trọng quan hệ song phương như một vấn đề chính đáng quan tâm, nhưng cũng sẽ đặt giới hạn cho những cuộc trao đổi và hợp tác tiếp theo.
Xem thêm:
Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 21/7/2021: Deputy Secretary Sherman’s Travel to the People’s Republic of China and Oman
Global Times ngày 21/7/2021: China confirms visit from No. 2 US diplomat, demands no interference in its internal affairs
Hoa Kỳ rút lại điều tra các vụ gian lận thị thực liên quan tới năm nhà nghiên cứu Trung Quốc
Bộ Tư pháp Mỹ đã dừng theo đuổi các hồ sơ về năm nhà nghiên cứu thỉnh giảng Trung Quốc bị cáo buộc che giấu mối quan hệ của họ với quân đội Trung Quốc. Đây được coi là một bước lùi lớn trong nỗ lực mang tính bước ngoặt nhằm giải quyết tận gốc cáo buộc Trung Quốc thu thập thông tin tình báo của Trung Quốc ở Mỹ.
Xem thêm:
The Wall Street Journal ngày 23/7/2021: U.S. Drops Visa Fraud Cases Against Five Chinese Researchers. Một bản PDF được lưu trữ ở đây.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc: Trung Quốc nên dạy Mỹ đối xử bình đẳng với các nước khác
Một ngày trước chuyến công du của Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ tới Trung Quốc, ông Vương Nghị đã nói rằng nếu Hoa Kỳ không học cách đối xử bình đẳng với các nước khác, thì Trung Quốc và cộng đồng quốc tế có nghĩa vụ dạy Hoa Kỳ bài học này.
Ông Vương đưa ra nhận xét khi tổ chức cuộc đối thoại chiến lược lần thứ ba giữa Trung Quốc và Pakistan với Bộ trưởng Ngoại giao Pakistan Shah Mahmood Qureshi ngày 24/7/2021.
Đáp lại bình luận của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về chuyến công du của bà Sherman tới Trung Quốc rằng Hoa Kỳ sẽ đối phó với Trung Quốc từ vị thế của sức mạnh, ông Vương Nghị nói Hoa Kỳ luôn tự cho rằng mình vượt trội hơn và muốn sử dụng sức mạnh của mình để gây áp lực với các quốc gia khác.
Xem thêm:
Tân Hoa Xã ngày 25/7/2021: China should teach US to treat other countries equally: Chinese FM
Ông Vương Nghị đưa ra ba yêu cầu cơ bản để quan hệ Trung – Mỹ không xấu hơn
Trong cuộc gặp với Thứ trưởng Sherman ngày 26/7/2021, Vương Nghị đã đưa ra ba yêu cầu được cho là có tính mấu chốt để quan hệ Trung Quốc – Hoa Kỳ không xấu đi, và Trung Quốc sẽ kiên quyết duy trì ba yêu cầu này.
Điều thứ nhất là Hoa Kỳ không được thách thức, vu cáo, thậm chí có âm mưu lật đổ con đường và hệ thống chủ nghĩa xã hội đặc sắc của Trung Quốc. Thứ nhì là Hoa Kỳ không được cố gắng cản trở hoặc làm gián đoạn quá trình phát triển của Trung Quốc. Và thứ ba là Hoa Kỳ không được xâm phạm chủ quyền nhà nước của Trung Quốc, hoặc thậm chí gây tổn hại đến sự toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc.
Xem thêm:
Tân Hoa Xã ngày 27/7/2021: Chinese FM meets US deputy secretary of state, urging rational China policy
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: 王毅：明确中方对中美关系的三条底线
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tạ Phong: Mối quan hệ Trung – Mỹ đang đi vào bế tắc, lý do cơ bản là do một số người Mỹ miêu tả Trung Quốc như một kẻ thù tưởng tượng. Trung Quốc đưa ra danh sách 14 yêu cầu.
Trong cuộc hội đàm với bà Sherman ngày 26/7/2021, ông Tạ Phong nói rằng trong một thời gian khá dài, khi nói về xung đột với Trung Quốc và những thách thức mà Mỹ phải đối mặt, “khoảnh khắc Trân Châu Cảng” và “khoảnh khắc Sputnik” đã được đưa ra bởi một số người Mỹ. Nó ám chỉ điều gì? Một số học giả quốc tế, bao gồm cả một số học giả Hoa Kỳ, coi điều này giống như việc so sánh Trung Quốc với Nhật Bản trong Chiến tranh Thế giới thứ hai và Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh. Có vẻ như bằng cách biến Trung Quốc trở thành “kẻ thù trong tưởng tượng”, ý thức quốc gia sẽ được khơi dậy ở Mỹ. Ông Phong cho rằng Mỹ hy vọng bằng cách hạ bệ Trung Quốc, Mỹ có thể làm chuyển hướng sự bất mãn của công chúng trong nước về các vấn đề chính trị, kinh tế và xã hội, và đổ lỗi cho Trung Quốc về các vấn đề cơ cấu của chính họ. Có vẻ như một chiến dịch toàn chính phủ và toàn xã hội đang được tiến hành để hạ gục Trung Quốc. Cứ như thể khi sự phát triển của Trung Quốc bị kìm hãm, tất cả các thách thức đối nội và đối ngoại của Mỹ sẽ biến mất, và nước Mỹ sẽ trở nên vĩ đại trở lại và Pax Americana sẽ tiếp tục đi tiếp. Dường như phía Mỹ không có gì để nói ngoại trừ về Trung Quốc. Và Trung Quốc kêu gọi Hoa Kỳ thay đổi cái mà họ cho là tư duy sai lầm và chính sách nguy hiểm.
Cũng tại cuộc hội đàm, lần đầu tiên một quan chức ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc đã đưa ra danh sách những yêu cầu và quan ngại của Trung Quốc đối với Mỹ.
Danh sách những yêu cầu của Trung Quốc với Hoa Kỳ:
– Bỏ hạn chế thị thực đối với Đảng viên và sinh viên Trung Quốc
– Ngừng đàn áp các công ty Trung Quốc
– Ngừng yêu cầu các tổ chức truyền thông Trung Quốc phải đăng ký như là phái bộ nước ngoài
– Huỷ bỏ dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu – Phó Chủ tịch Tập đoàn Huawei.
Danh sách những quan ngại của Trung Quốc đối với Hoa Kỳ:
– Đối xử không công bằng với công dân và nhà ngoại giao Trung Quốc ở Mỹ
– Tình cảm chống Trung Quốc ngày càng tăng ở Mỹ
Ông Phong cũng nói với bà Sherman rằng tôn trọng lẫn nhau là điều kiện tiên quyết để hợp tác về các chủ đề cụ thể như Triều Tiên và biến đổi khí hậu.
Xem thêm:
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: The China-US relationship is in a stalemate, fundamentally because some Americans portray China as an “imagined enemy”
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: The United States is the “inventor, and patent and intellectual property owner” of coercive diplomacy
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: The US side needs to change course,work with China on the basis of mutual respect, and embrace fair competition and peaceful coexistence with China
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: How can the United States portray itself as the world’s spokesperson for democracy and human rights?
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: The US side’s so-called “rules-based international order” is designed to benefit itself at others’ expense, hold other countries back and introduce “the law of the jungle”
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Xie Feng: The competitive, collaborative and adversarial rhetoric is a thinly veiled attempt to contain and suppress China
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 26/7/2021: Foreign Ministry Spokesperson Zhao Lijian’s Regular Press Conference on July 26, 2021
Báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về nội dung các cuộc hội đàm của bà Sherman với phía Trung Quốc
Bằng một giọng ôn hoà hơn và ít cụ thể hơn, thông cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhận định ông Vương Nghị đã có cuộc thảo luận thẳng thắn và cởi mở về nhiều vấn đề, thể hiện tầm quan trọng của việc duy trì đường dây liên lạc cởi mở giữa hai nước. Hai bên đã thảo luận về cách thiết lập các điều khoản để quản lý có trách nhiệm mối quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc. Bà Sherman nhấn mạnh Hoa Kỳ chào đón sự cạnh tranh gay gắt giữa hai nước và sẽ tiếp tục củng cố năng lực cạnh tranh của mình, nhưng Mỹ không tìm kiếm xung đột với Trung Quốc.
Thông cáo cũng cho biết bà Sherman đã nêu các quan ngại của phía Mỹ về một loạt các hành động của Trung Quốc đi ngược lại các giá trị và lợi ích của Mỹ cũng như của các đồng minh và đối tác của Mỹ, đồng thời phá hoại trật tự dựa trên luật lệ quốc tế. Bà Sherman đã nêu ra các vấn đề Hồng Kông, những biến cố mà phía Mỹ gọi là nạn diệt chủng và tội ác chống lại loài người ở Tân Cương, vấn đề Tây Tạng, việc Trung Quốc hạn chế quyền truy cập của các phương tiện truyền thông và quyền tự do báo chí, các cuộc tấn công không gian mạng, vấn đề eo biển Đài Loan, và các hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông và Biển Đông.
Xem thêm:
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ngày 26/7/2021: Deputy Secretary Sherman’s Visit to the People’s Republic of China
Wendy Sherman: Quan hệ Mỹ – Trung Quốc là mối quan hệ phức tạp
Trả lời một cuộc phỏng vấn qua điện thoại sau các cuộc hội đàm với quan chức Trung Quốc, bà Sherman bình luận rằng “mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa là một mối quan hệ phức tạp, và kết quả là chính sách của chúng tôi cũng rất phức tạp.” Tuy nhiên bà tin rằng mối quan hệ hai nước có thể chịu đựng được sắc thái đó.
Xem thêm:
The New York Times ngày 26/7/2021: Biden’s China Strategy Meets Resistance at the Negotiating Table
Nhà Trắng xác nhận không có kế hoạch về một cuộc gặp song phương giữa hai nhà lãnh đạo cao nhất Mỹ – Trung bên lề Hội nghị G20
Tại một cuộc họp báo ở Washington sau hội đàm Thiên Tân, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Jen Psaki cho biết không có kế hoạch cho một cuộc gặp mặt trực tiếp giữa ông Biden và ông Tập – điều mà các quan chức đã hy vọng sẽ được thảo luận ở Thiên Tân.
Bà Psaki cho biết Tổng thống Mỹ tiếp tục tin tưởng vào ngoại giao mặt đối mặt và hy vọng sẽ có cơ hội cho một cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Tuy nhiên việc thảo luận về một cuộc gặp như vậy đã không diễn ra trong những cuộc hội đàm của các nhà ngoại giao hai nước.
Xem thêm:
The Australian Financial Review ngày 27/7/2021: Hopes fade for early Biden-Xi meeting as tensions deepen. Một bản PDF được lưu trữ ở đây.
Truyền thông Trung Quốc đổ lỗi cho phiên dịch Mỹ góp phần gây căng thẳng hai nước
Tờ Nhà Quan sát nói rằng người phiên dịch cho bà Wendy Sherman cũng chính là người phiên dịch cho phía Mỹ tại Hội nghị song phương Alaska và kỹ năng phiên dịch kém của cô đã góp phần tạo thêm căng thẳng giữa hai nước.
Xem thêm:
Guancha ngày 26/7/2021: 美方翻译还是她-观察者网
Trung Quốc thông báo diễn tập hải quân ở Biển Đông
Trong một thông báo trên trang web chính thức, Cục Hàng hải Quảng Đông của Trung Quốc cho biết cuộc diễn tập sẽ được tổ chức tại vùng biển giữa đảo Thương Xuyên của Quảng Đông và Biển Đông vào lúc 6 giờ chiều ngày 27/7/2021 và sẽ kéo dài đến ngày 29/7 lúc 10:00 tối.
Xem thêm:
Cục Hàng hải Quảng Đông ngày 26/7/2021: 南海，川岛东南海域军事训练——粤航警157/21
Taiwan News ngày 26/7/2021: China announces naval drill in South China Sea
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương sẽ tới Mỹ đảm nhiệm vị trí Đại sứ Trung Quốc
Ông Tần sẽ lên đường tới Mỹ vào chiều thứ Ba từ Thượng Hải, nơi ông đã dành nhiều ngày qua để gặp gỡ các giám đốc kinh doanh Mỹ, tờ South China Morning Post dẫn một nguồn được cho là thạo tin cho biết. Họ bao gồm các đại diện từ Phòng Thương mại Hoa Kỳ, Disney, Honeywell và Johnson & Johnson. Tần Cương cũng gặp gỡ các học giả Trung Quốc nghiên cứu về quan hệ Trung-Mỹ. Nguồn tin cho biết thêm, trước khi đến Thượng Hải, ông đã gặp các giám đốc điều hành của Universal Studios tại Bắc Kinh.
Trước khi trở thành đại diện ngoại giao Trung Quốc tại Mỹ thay thế ông Thôi Thiên Khải kết thúc nhiệm kỳ, ông Tần phụ trách các vấn đề châu Âu, thông tin và các vấn đề về giao thức nhà nước. Ông được cho là không có có kinh nghiệm trực tiếp về Mỹ. Tuy nhiên ông được coi là người thẳng thắn trong việc bảo vệ Bắc Kinh.
Xem thêm:
South China Morning Post ngày 27/7/2021: China’s new envoy Qin Gang goes to Washington after Sherman talks
Reuters ngày 27/7/2021: New Chinese ambassador Qin Gang heads to Washington, sources say
—–
III- BIỂN ĐÔNG QUA BẢN ĐỒ AIS
Tàu nghiên cứu Hướng Dương Hồng số 10 của Trung Quốc tiếp tục hoạt động tại vùng đặc quyền kinh tế Malaysia với khoảng cách gần nhất đến bờ biển nước này khoảng hơn 60 hải lý. Ngày 24/7/2021, Hướng Dương Hồng 10 tiến lại gần khu vực cụm bãi cạn Luconia sau đó đã không còn tín hiệu AIS.
Sau khi hoạt động tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines vào ngày 19 và 20/7, tàu nghiên cứu khoa học biển Thám Báo Hiệu của Trung Quốc đã di chuyển xuống quần đảo Trường Sa và hiện đang neo tại đá Vành Khăn (25/7). Trong khi đó, Hướng Dương Hồng 14 tiếp tục neo tại đá Chữ Thập.
Sau khi liên tục không có tín hiệu AIS từ ngày 28/6, Hải cảnh 5202 của Trung Quốc đã có tín hiệu trở lại vào ngày 17/7 tại khu vực gần giàn khoan Noble Clyde Boudreaux. Tàu chấp pháp Trung Quốc sau đó đã liên tục hoạt động tại khu vực tác nghiệp của giàn khoan được thuê bởi Indonesia với khoảng cách từ 5 đến 10 hải lý.
IV- CHUYỂN ĐỘNG ASEAN VÀ ĐỐI TÁC
Thủ tướng Việt Nam điện đàm với lãnh đạo Philippines, Hàn Quốc
Ngày 19/7/2021, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã có cuộc điện đàm. Trong cuộc điện đàm, ông Phạm Minh Chính khẳng định Philippines luôn là đối tác quan trọng, tin cậy, chia sẻ nhiều quan tâm và lợi ích chiến lược với Việt Nam. Về vấn đề Biển Đông, hai bên chia sẻ tầm quan trọng của việc tiếp tục duy trì đoàn kết và các nguyên tắc đã nhất trí của ASEAN trong vấn đề Biển Đông; khẳng định phối hợp chặt chẽ về lập trường, quan điểm để đảm bảo thực thi đầy đủ và hiệu quả DOC cũng như thúc đẩy nhanh tiến trình đàm phán COC giữa ASEAN và Trung Quốc nhằm đạt được Bộ Quy tắc Ứng xử hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực.
Trong khi đó, trong cuộc điện đàm giữa ông Phạm Minh Chính và Thủ tướng Hàn Quốc Kim Boo-kyum, hai bên nhất trí một số biện pháp cụ thể trong việc đẩy mạnh quan hệ, bao gồm: nâng kim ngạch thương mại lên 100 tỷ USD theo hướng cân bằng; khuyến khích doanh nghiệp Hàn Quốc đầu tư tại Việt Nam; tăng ODA; hợp tác về lao động; tạo điều kiện cho người Việt Nam tại Hàn Quốc và người Hàn Quốc tại Việt Nam có cuộc sống ổn định, an toàn; thúc đẩy một số dự án an ninh – quốc phòng cụ thể.
Xem thêm:
Báo Tin tức ngày 19/7/2021: Thủ tướng Phạm Minh Chính điện đàm với Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte
Đại sứ quán Philippines tại Hà Nội ngày 19/7/2021: Telephone Conversation between President Rodrigo Roa Duterte and Prime Minister Pham Minh Chinh
VOV ngày 22/7/2021: Thủ tướng Phạm Minh Chính điện đàm với Thủ tướng Nội các Hàn Quốc
KBS World ngày 23/7/2021: Prime Ministers of S. Korea, Vietnam Hold Phone Talks
Việt Nam và Mỹ đạt thỏa thuận về tiền tệ
Hôm 19/7/2021, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã có cuộc thảo luận trực tuyến và ra tuyên bố chung về vấn đề tiền tệ. Theo tuyên bố chung giữa hai bên, Việt Nam cam kết không cố ý phá giá đồng nội tệ để có lợi thế về xuất khẩu. Bốn ngày sau đó, Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ đã ra tuyến bố quyết định chính thức về cuộc điều tra Mục 301 về các hoạt động tiền tệ của Việt Nam, theo đó cơ quan này sẽ không có hành động thuế quan nào chống lại Việt Nam.
Xem thêm:
Bộ Tài chính Mỹ ngày 19/7/2021: Joint Statement from the U.S. Department of the Treasury and the State Bank of Vietnam
Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ ngày 19/7/2021: Ambassador Katherine Tai Commends the Treasury Department and the State Bank of Vietnam for Reaching an Agreement Regarding Vietnam’s Currency Practices
Báo Chính phủ ngày 20/7/2021: Việt Nam, Hoa Kỳ đạt thoả thuận về vấn đề tiền tệ
Reuters ngày 20/7/2021: Vietnam pledges not to devalue currency in agreement with U.S. Treasury
Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ ngày 23/7/2021: USTR Releases Determination on Action and Ongoing Monitoring Following U.S. – Vietnam Agreement on Vietnam’s Currency Practices
Reuters ngày 23/7/2021: U.S. trade agency drops tariff threat against Vietnam over currency practices
Bộ trưởng Quốc phòng Anh thăm Việt Nam
Ngày 22/7/2021, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace đã có chuyến thăm chính thức tới Việt Nam trong khuôn khổ chuyến công du châu Á. Ông đã có cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang, hội kiến Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, cũng như tham gia phiên thảo luận tại Học viện Ngoại giao Việt Nam. Tại đây, ông Wallace nhấn mạnh 3 điểm chính:
1. Anh có lợi ích tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, an ninh của khu vực cũng là an ninh của Anh
2. Cách tiếp cận của Anh tại khu vực tập trung vào ba yếu tố: giá trị – bao gồm tự do, nhân quyền và thương tôn pháp luật; hiện diện tích cực và thường xuyên; hợp tác
3. Anh và Việt Nam chia sẻ nhiều tầm nhìn và lợi ích chiến lược, như quan điểm về tầm quan trọng của luật quốc tế, bao gồm Công ước Luật biển Liên hợp quốc 1982. Anh sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Việt Nam, thúc đẩy hợp tác trong khuôn khổ Đối tác chiến lược Việt – Anh.
Xem thêm:
Báo Tin tức ngày 22/7/2021: Bộ trưởng Quốc phòng Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland thăm chính thức Việt Nam
Nghiên cứu Biển Đông ngày 23/7/2021: Thông cáo báo chí: Bộ trưởng Quốc phòng Vương quốc Anh Robert Ben Lobban Wallace thăm và thảo luận tại Học viện Ngoại giao Việt Nam, ngày 22/7/2021)
Facebook Nghiên cứu Biển Đông ngày 25/7/2021: 3 điểm chính trong tuyên bố của Bộ trưởng Quốc phòng Anh tại Học viện Ngoại giao
Việt Nam – Canada lần đầu tổ chức Đối thoại Chính sách Quốc phòng
Ngày 23/7/2021, phiên đối thoại trực tuyến về chính sách quốc phòng giữa Việt Nam và Canada đã được tổ chức với sự tham gia của thứ trưởng quốc phòng hai nước. Đây là lần đầu tiên hai nước tổ chức đối thoại về chính sách quốc phòng.
Xem thêm:
Báo Tin tức ngày 23/7/2021: Đối thoại Chính sách Quốc phòng Việt Nam – Canada lần thứ nhất
Tweet của Đại sứ quán Canada tại Việt Nam tại đây
Ông Tập chúc mừng ông Nguyễn Xuân Phúc tái đắc cử Chủ tịch nước Việt Nam
Trong thông điệp của mình, ông Tập nói rằng Trung Quốc và Việt Nam là hai nước láng giềng xã hội chủ nghĩa được gắn kết bởi núi sông, có quan hệ hữu nghị truyền thống sâu sắc và những lợi ích chung sâu rộng. Trước những biến đổi hiếm thấy trong thế kỷ và đại dịch COVID-19, hai bên đã kiên định với những lý tưởng và niềm tin chung của mình, hành động dựa trên nguyện vọng ban đầu là đoàn kết và hữu nghị, và có những hành động cụ thể để làm phong phú và cập nhật mối quan hệ hợp tác chiến lược toàn diện của họ.
Xem thêm:
Tân Hoa Xã ngày 26/7/2021: Xi congratulates Nguyen Xuan Phuc on re-election as Vietnamese president
—–
V- CHUYỂN ĐỘNG TRUNG QUỐC
Trung Quốc đang đóng một loại tàu nghiên cứu mới không người lái
Trung Quốc đang chế tạo một loại tàu nghiên cứu mới có khả năng mang máy bay không người lái và được trang bị để tiến hành giám sát từ xa trên không, trên biển và dưới nước. Theo South China Morning Post, con tàu sẽ sử dụng các cảm biến, liên lạc vệ tinh, internet và các phương tiện công nghệ khác để điều hướng trong vùng biển mở và nó sẽ cập bến và rời bến với sự hỗ trợ. Con tàu này có thể làm thay đổi cuộc chơi cho công việc khảo sát biển, theo tờ báo.
Xem thêm:
South China Morning Post ngày 24/7/2021: China is building a new type of unmanned research ship
—–
VI- CHUYỂN ĐỘNG ẤN ĐỘ DƯƠNG – THÁI BÌNH DƯƠNG
Cuộc gặp ngoại giao ba bên Mỹ – Nhật Bản – Hàn Quốc
Ngày 20/7/2021, Thứ trưởng Ngoại giao Wendy R. Sherman đã gặp Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Mori Takeo và Thứ trưởng Ngoại giao Thứ nhất của Hàn Quốc Choi Jong Kun tại Tokyo để cùng thảo luận các vấn đề khu vực và thế giới mà ba bên cùng quan tâm.
Bên cạnh những vấn đề liên quan trực tiếp tới tình hình bán đảo Triều Tiên, phục hồi kinh tế sau đại dịch, biến đổi khí hậu, v.v… ba bên đã đã thảo luận về những nỗ lực kết hợp nhằm thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương dựa trên các giá trị chung là bảo vệ tự do, nâng cao cơ hội kinh tế, đề cao nhân quyền và tôn trọng pháp quyền, theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ. Ba Thứ trưởng đã tái khẳng định sự phản đối mọi hoạt động phá hoại, gây mất ổn định hoặc đe dọa trật tự quốc tế dựa trên luật lệ; khẳng định sự cần thiết phải duy trì một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương bao trùm, tự do và cởi mở; phản đối mọi nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở Biển Hoa Đông; và cam kết duy trì hòa bình và ổn định, thương mại hợp pháp không bị cản trở và tôn trọng luật pháp quốc tế, bao gồm tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông và hơn thế nữa. Cuộc thảo luận cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan.
Xem thêm:
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ngày 20/7/2021: Deputy Secretary Sherman’s Trilateral Meeting with Japanese Vice Foreign Minister Mori and Republic of Korea First Vice Foreign Minister Choi
Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ bỏ phiếu thông qua dự thảo lưỡng đảng về ngân sách cho Lầu Năm Góc
Ngày 23/7/2021, Thượng nghị sĩ Tim Kaine, thành viên của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ thông báo cơ quan này đã thông qua Dự luật ngân sách quốc phòng trị giá 778 tỷ USD tăng 25 tỷ USD so với đề xuất của chính quyền Biden. Trong đó ngân sách dành riêng cho Lầu Năm Góc là 740,3 tỷ USD so với đề xuất 715 tỷ USD, phần còn lại không thuộc về Lầu Năm Góc, chẳng hạn như chương trình vũ khí hạt nhân của Bộ Năng lượng.
Xem thêm:
Politico ngày 22/7/2021: Senate panel backs $25B Pentagon budget boost
Lầu Năm Góc: báo cáo rằng Mỹ đã phê duyệt việc mua máy bay không người lái của Trung Quốc là ‘không chính xác’
Lầu Năm Góc hôm thứ Sáu ngày 24/7/2021 cho biết máy bay không người lái do nhà sản xuất Da Jiang Innovations (DJI) của Trung Quốc sản xuất có thể gây ra mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và một báo cáo trên phương tiện truyền thông rằng chúng đã được chính phủ Mỹ phê duyệt để mua là không chính xác.
Lầu Năm Góc cho biết họ đã cấm sử dụng tất cả các máy bay không người lái thương mại có sẵn do lo ngại về an ninh mạng vào năm 2018. Năm sau, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua luật cấm sử dụng máy bay không người lái và các bộ phận được sản xuất tại Trung Quốc.
Xem thêm:
Reuters ngày 24/7/2021: Pentagon says report that U.S. approved Chinese drone for purchase ‘inaccurate’
Chuyến công du của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tới Ấn Độ tập trung vào vấn đề Afghanistan và Trung Quốc
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đang ở Ấn Độ trong tuần này và dự kiến sẽ gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào thứ Tư ngày 28/7/2021, theo The Wall Street Journal. Chương trình nghị sự dự kiến sẽ tập trung vào tình hình an ninh ở Afghanistan và chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực cũng như cách đối phó COVID-19, chống khủng bố và an ninh mạng.
Xem thêm:
The Wall Street Journal ngày 27/7/2021: U.S. Moves to Assure India on Afghan Withdrawal, Regional Security. Một bản PDF được lưu trữ ở đây.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ngày 27/7/2021: The United States and India: Deepening our Strategic Partnership
Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris có thể sẽ tới thăm Việt Nam và Singapore vào tháng Tám
Reuters dẫn lời một nguồn được cho là thạo tin cho biết Phó Tổng thống Kamala Harris có thể sẽ đến Việt Nam và Singapore vào tháng 8, mặc dù kế hoạch chi tiết vẫn chưa được hoàn tất.
Xem thêm:
Reuters ngày 26/7/2021: Vice President Harris could visit Vietnam, Singapore in …
VII- PHÂN TÍCH/BÌNH LUẬN
Nguyễn Thế Phương: Tại sao quá trình hiện đại hoá của quân đội Việt Nam bị chậm lại?
Tác giả Nguyễn Thế Phương, thành viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông, vừa có một bài phân tích được xuất bản trên trang ISEAS Perspective của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak tại Singapore, trong một nỗ lực rất dũng cảm nhằm nghiên cứu và hướng tới hiểu biết nhiều hơn về quân đội Việt Nam.
Bài viết cho biết, Sách Trắng Quốc phòng mới nhất của Việt Nam năm 2019 đặt ra mục tiêu xây dựng một lực lượng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại, với một số lực lượng được tiến thẳng lên hiện đại. Sách Trắng 2019 cũng lần đầu tiên đưa ra mục tiêu cụ thể cho quá trình hiện đại hoá kể từ năm 2030.
Tuy nhiên, theo tác giả, quá trình hiện đại hoá quân đội Việt Nam trong vòng 5 năm trở lại đây đã chậm hẳn lại nếu so sánh với giai đoạn trước đó. Trong khi vẫn xuất hiện một số hợp đồng mua bán vũ khí đáng kể như xe tăng T-90 hay các loại máy bay huấn luyện từ Nga và Cộng hoà Séc, thì các hợp đồng mua bán các loại vũ khí lớn và quan trọng như máy bay chiến đấu và tàu chiến hoàn toàn bị ngưng trệ. Không quân tiến hành mua 12 máy bay chiến đấu Su-30 cuối cùng của mình là từ năm 2013, trong khi hợp đồng lớn gần nhất của hải quân được ký vào năm 2011 (mua 2 tàu khu trục Gepard). Trong khi đó, Trung Quốc hằng năm vẫn cho hạ thuỷ hàng chục tàu chiến các loại. Rõ ràng, tốc độ hiện đại hoá chậm chạp là một lý do chính đáng để tạo ra nhiều lo ngại, xét tới mục tiêu bảo vệ chủ quyền biển đảo, cũng như mục tiêu riêng của quân đội đưa hai quân chủng hải quân và không quân tiến thẳng lên hiện đại.
Hạn chế và mặt ngân sách quốc phòng là một trong những lý do hay được giới chuyên gia phân tích nêu lên. Tuy nhiên bên cạnh đó còn có một nguyên nhân quan trọng khác: tư duy.
Kể từ khi tiến hành chính sách “đối mới” năm 1986, giới tinh hoa lãnh đạo và hoạch định chính sách trong Đảng Cộng sản Việt Nam được xem là chia làm hai nhóm, tạm gọi là “cấp tiến” và “bảo thủ”. Phe “cấp tiến” ủng hộ các cải cách thị trường tự do và hội nhập kinh tế quốc tế, và phần nào đó là một số yếu tố của tư tưởng tự do. Phe “bảo thủ”, mặc dù cùng chia sẻ quan điểm cần phải bảo vệ “tính chính danh” của Đảng, nhưng lại giữ thái độ nghi ngờ trước các quan điểm tự do và mong muốn đảm bảo vững chắc sự lãnh đạo của Đảng trước sự “xâm nhập” của các tư tưởng ngoại lai phương Tây
Mối quan hệ giữa Đảng và quân đội cũng dần dần thay đổi. Alexander Vuving định nghĩa mối quan này là “hoà quyện lẫn nhau” (mutual embeddedness). Quân đội có nghĩa vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, chứ không phải là vì lợi ích của riêng mình (đặt trong hệ thống chính trị) như quân đội các quốc gia phương Tây khác. Ngược lại, quân đội cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoạch định chính sách, cũng như quá trình đảm bảo vai trò và lợi ích của mình trong guồng máy chính trị quốc gia nói chung. Bất kể phe nào ảnh hưởng nhiều hơn, quân đội luôn có xu hướng ủng hộ những lãnh đạo có tư tưởng “bảo thủ”.
Sự thống trị của tư duy bảo thủ trong Đảng và quân đội khiến cho quá trình chuyên nghiệp hoá chậm lại. Quân đội do Đảng lãnh đạo, và việc tách quân đội ra khỏi Đảng là việc làm đáng bị lên án. Tư tưởng “chính trị trọng hơn quân sự, tuyên truyền trọng hơn tác chiến” cho thấy nhiệm vụ chính trị của quân đội luôn được đặt lên hàng đầu. Nghĩa là, an ninh đối nội và an ninh chế độ được đặt lên hàng đầu. Tư duy này một phần nào đó cũng hạn chế mối quan hệ giữa Việt Nam và các nước phương Tây, trong bối cảnh nước ta tiến hành “tái cân bằng” trong đối ngoại như hiện nay.
Một nguyên nhân khác dẫn đến quá trình hiện đại hoá bị chậm lại là các hành vi “trục lợi” (rent-seeking) của một bộ phận lãnh đạo quân đội. Việc siết chặt phòng chống tham nhũng, nhất là tham nhũng trong quân đội, khiến cho quá trình mua sắm vũ khí mới bị chậm lại đáng kể.
Xem thêm:
ISEAS Perspective ngày 22/7/2021: 2021/96 “Why is Vietnam’s Military Modernisation Slowing?” by Nguyen The Phuong
Carl Thayer bình luận về chuyến thăm Đông Nam Á của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin
Về lý do ông Austin chọn công du ba nước Singapore, Việt Nam và Philippines, giáo sư Thayer chỉ ra Singapore và Việt Nam đã xuất hiện trong bản Hướng dẫn Chiến lược An ninh quốc gia tạm thời của chính quyền Biden, còn Philippines là đồng minh hiệp ước của Mỹ. Chuyến đi này cũng sẽ là động thái khởi động lại quan hệ của Mỹ với Đông Nam Á sau khởi đầu không tốt dưới thời Biden.
Nói cụ thể về lý do ông Austin lựa chọn đến Việt Nam, giáo sư Thayer cho rằng Việt Nam liên tục được các đời tổng thống Mỹ coi là nhân tố có ảnh hưởng và mang tính xây dựng đến hòa bình và an ninh của khu vực (và cả toàn cầu), cũng như là đối tác an ninh tiềm năng. Chính quyền Biden giữ nguyên nhận định này và mong muốn nâng quan hệ lên tầm cao mới, thể hiện qua phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ của ông Marc Knapper, nhà ngoại giao được ông Biden bổ nhiệm làm tân đại sứ tại Hà Nội.
Giáo sư Thayer nhận định ông Austin sẽ muốn hiểu thêm về các đối tác trong khu vực và xây dựng mối quan hệ cá nhân ở mức độ nhất định. Ông có thể sẽ trao đổi quan điểm về vấn đề Biển Đông để tìm ra các lĩnh vực có tiềm năng hợp tác trong tương lai. Với Singapore, Mỹ có thể sẽ trao đổi về các cuộc diễn tập hỗn hợp không quân – hải quân chung. Với Philippines, ông Austin sẽ nhấn mạnh cam kết của Mỹ tại Biển Đông, thuyết phục ông Duterte đồng ý với hiệp định VFA mới và thảo luận về mua bán vũ khí, huấn luyện, hỗ trợ, tập trận chung.
Với Việt Nam, ông Austin sẽ nhấn mạnh cam kết của Mỹ với hòa bình và an ninh tại Biển Đông, hỗ trợ các nước trong khu vực chống lại hành vi bắt nạt của Trung Quốc, cũng như thảo luận các vấn đề mang tính chiến lược như quan hệ với Trung Quốc hay ưu tiên hợp tác quốc phòng trong tương lai.
Bên cạnh đó, Việt Nam sẽ cẩn trọng không có những hành động hợp tác quân sự với Mỹ mà có thể bị Bắc Kinh coi là khiêu khích. Về phía Trung Quốc, nước này sẽ nói về các vấn đề như không can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam, sự tương đồng trong hệ thống xã hội chủ nghĩa, kêu gọi Việt Nam giữ cam kết không làm hại quan hệ với Trung Quốc bằng cách ngả về Mỹ, cũng như chỉ trích Mỹ gây căng thẳng trong khu vực và Biển Đông.
Xem thêm:
Thayer Consultancy’s Background Brief 22/7/2021: U.S. Defense Secretary Austin to Visit Vietnam, Singapore and the Philippines
Bill Hayton: Sau 25 năm, Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông chưa đạt được
Tác giả chỉ ra trong quá trình đàm phán một bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông 25 năm qua, giữa các nước đàm phán đã không nổ ra đụng độ vũ trang và không nước nào chiếm thêm thực thể mới. Tuy vậy, vẫn không có tiến triển trong các vấn đề chính trong khu vực như đối đầu về các dự án dầu khí hay đánh bắt cá. Tác giả cho rằng triển vọng đạt được một bộ quy tắc ứng xử tại Biển Đông là không mấy sáng sủa trong 5 năm tới, khi các bên vẫn còn nhiều khác biệt về các vấn đề như quan điểm về vai trò của UNCLOS 1982 hay các quốc gia ngoài khu vực. Thay vào đó, chúng ta chỉ có thể trông chờ một văn bản tái khẳng định cam kết với Tuyên bố về cách ứng xử của các bên tại Biển Đông (DOC) 2002 và hy vọng vào những bước phát triển hơn trong tương lai.
Xem thêm:
Foreign Policy ngày 21/7/2021: After 25 Years, There’s Still No South China Sea Code of Conduct
Một bản PDF được lưu trữ tại đây
Học giả Trung Quốc thảo luận về “cách kể chuyện mới của Trung Quốc”
Ngày 14/7/2021, Trung tâm Toàn cầu hóa Trung Quốc (Center for China and Globalization – 全球化智库) – tổ chức tự nhận là think tank độc lập lớn nhất Trung Quốc – tổ chức seminar về “cách kể chuyện mới của Trung Quốc” (中国新叙事) với sự tham gia của nhiều học giả nước này. China Media Project đã tổng hợp một số ý kiến tiêu biểu trong buổi tọa đàm, lấy từ thông báo bằng tiếng Trung trên trang WeChat của đơn vị tổ chức.
Giáo sư Trữ Yên (储殷) tại Học viện Quan hệ Quốc tế Trung Quốc cho rằng Trung Quốc cần tránh cái bẫy “nội địa hóa việc tuyên truyền đối ngoại” – tức không có sự khác biệt giữa việc truyền thông đối nội và đối ngoại. Ông chỉ ra ba hậu quả của việc “nội địa hóa việc tuyên truyền đối ngoại”: tạo ra xung đột về diễn ngôn và ngộ nhận về văn hóa; giảm sự chuyên nghiệp của việc kể câu chuyện Trung Quốc, khiến nước này không thể biểu thị thông điệp một cách chính xác; thậm chí dẫn đến phản tác dụng trong bối cảnh thời đại Internet tạo ra sự “xốc nổi” trong truyền bá nội dung và hình thức biểu hiện.
Theo ông Đổng Quan Bằng (Dong Guanpeng), giám đốc Viện Chính phủ và Vấn đề công cộng thuộc Đại học Truyền thông Trung Quốc, nước này đang gặp vấn đề là “nói quá nhiều và nghe quá ít”. Ông chỉ ra ba vấn đề của truyền thông đối ngoại Trung Quốc: sự bất đối xứng giữa năng lực tổng hợp với vị thế và hình ảnh truyền thông của đất nước; hầu hết tiếng nói từ Trung Quốc không đến được với công chúng phương Tây; nhiều điều Trung Quốc tuyên truyền ra bên ngoài không nhận được sự tin tưởng, thậm chí tạo ra nỗi sợ với Trung Quốc, dẫn đến phản tác dụng. Ông cũng cho rằng Trung Quốc không thể dựa vào hệ thống tuyên truyền mà đây cần là công việc của nhiều bộ phận, là nhiệm vụ của toàn dân.
Ông Hà Vĩ Văn (He Weiwen), cựu tham tán thương mại Mỹ tại New York và San Francisco, lại chỉ ra trong bối cảnh hoàn cảnh dư luận – đặc biệt ở phương Tây – xấu đi, các cán bộ tuyên truyền đối ngoại phải quan tâm hơn và thắng ở các chi tiết, nghiên cứu và lý giải kỹ các chi tiết theo cách thức người phương Tây hiểu được. Trong khi đó, ông Hoàng Nhật Hàm (Huang Rihan), giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đối thoại Văn minh Thế giới, Đại học Hoa Kiều, cho rằng Trung Quốc cần: 1) làm rõ lập trường, bình tĩnh đối phó với hành vi “bôi nhọ ác ý” của các “thế lực thù địch chống Trung Quốc tại phương Tây”. 2) sử dụng các hình thức truyền thông hiện đại, thông qua văn hóa phong phú để tạo ra hình ảnh chân thực, toàn diện, đa chiều về đất nước. 3) Dựa vào nhiều nền tảng, cả trực tiếp lẫn trực tuyến để gia tăng đối thoại thay vì dưng ở phản bác.
Xem thêm:
China Media Project ngày 16/7/2021: Seeking China’s New Narratives
Thông cáo sự kiện của Trung tâm Toàn cầu hóa Trung Quốc tại đây
—–
VIII- BÁO CÁO CHÍNH SÁCH/NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Sovinda Po and Lucy West (2021) Cambodian Foreign Policy in 2020- Chinese Friends and American Foes
Southeast Asian Affairs 2021
Các tác giả chỉ ra với sự sinh tồn của chế độ là mục tiêu trung tâm của chính sách đối ngoại, Campuchia đã liên kết chặt chẽ với Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế và chiến lược, trong khi vẫn giữ quan hệ một cách hạn chế với Mỹ trong các lĩnh vực như thương mại, đầu tư và viện trợ, nhưng rời xa trong các lĩnh vực như chính trị và an ninh. Chính quyền Campuchia cho rằng hợp tác kinh tế với Mỹ sẽ có lợi cho cả chính quyền và xã hội Campuchia, trong khi hợp tác chính trị an ninh thì không.
Theo các tác giả, có hai kịch bản có thể giúp cải thiện quan hệ Mỹ – Campuchia trong tương lai: Mỹ không thúc đẩy Campuchia về chính trị – an ninh hoặc Campuchia chấp thuận yêu cầu của Mỹ về các lĩnh vực này. Các tác giả cho rằng điều này khó có thể xảy ra. Trong khi đó, không có dấu hiệu cho thấy Campuchia sẽ hạn chế quan hệ của nước này với Trung Quốc. Tác giả cho rằng khả năng lãnh đạo Campuchia giải quyết vấn đề cạnh tranh an ninh giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ quyết định tương lai của chính quyền Hun Sen và cả chính sách đối ngoại Campuchia.
Xem toàn văn nghiên cứu tại đây
Lê Đình Tĩnh (2021) A Multi-level Approach to Vietnam Foreign Policy- From Security Preoccupation to Middle Power Role, Strategic Analysis
Strategic Analysis
Tác giả nhận định, để giải thích chính sách đối ngoại Việt Nam từ năm 1995, không thể chỉ dựa vào một thành tố hay lý thuyết mà cần có cách tiếp cận đa tầng lớp (multi-level approach). Trong khi tình hình Việt Nam có những nét tương đồng với các quốc gia khác, Việt Nam có những kinh nghiệm lịch sử và văn hóa chiến lược riêng biệt. Do đó, Việt Nam coi phát triển kinh tế và có vị thế cao hơn trên trường quốc tế là cách để có được an ninh.
Xem toàn văn nghiên cứu tại đây
Viraj Solanki (2021) India–Vietnam Defence and Security Cooperation
India Quarterly 77(2) 219–237, 2021
Hợp tác quốc phòng và an ninh giữa Ấn Độ và Việt Nam ngày càng phát triển trong khuôn khổ Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện giữa hai nước bao gồm: các cuộc đối thoại liên Chính phủ, các hiệp định song phương, hạn mức tín dụng quốc phòng, các hợp đồng mua sắm quốc phòng trong tương lai, hợp tác trong lĩnh vực hàng hải và hợp tác đa phương. Các cuộc đối thoại và thỏa thuận về quốc phòng, an ninh đã cung cấp một khuôn khổ hợp tác thiết thực giữa quân đội hai nước trong đó tập trung vào đào tạo quốc phòng, tập trận và việc Ấn Độ bán vũ khí cho Việt Nam. Hợp tác hàng hải cũng là yếu tố quan trọng giữa hai nước khi cả hai bên đã tìm thấy những điểm tương đồng về hợp tác ở Biển Đông cũng như khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hai nước cũng tăng cường hợp tác quốc phòng và an ninh đa phương thông qua ASEAN và các nước thứ ba khác.
Tải toàn văn bài báo ở đây.
Edward Sing Yue Chan (2021) Beyond Mahanianism- the evolution of China’s policy discussion on sea power development
Asian Security, DOI: 10.1080/14799855.2021.1949583
Sức mạnh trên biển của Trung Quốc ngày càng tăng cùng với việc nước này theo đuổi chính sách hàng hải quyết đoán hơn trong việc giải quyết các tranh chấp ngoài khơi gần đây đã khiến nhiều chuyên gia quốc tế lo ngại. Chính phủ Trung Quốc đã áp dụng chính sách hướng ra biển nhiều hơn với chiến lược xây dựng lực lượng hải quân đặc biệt là hải quân xa bờ (blue-water) có khả năng bảo vệ đất liền và các lợi ích ngoài khơi cũng như gây ảnh hưởng ở các vùng biển xa.
Tuy nhiên, Hải quân không phải là cách tiếp cận duy nhất, Trung Quốc sử dụng đa dạng các chính sách để nâng cao sức mạnh trên biển như: đã tham gia nhiều vào các hoạt động an ninh hàng hải quốc tế, bao gồm sứ mệnh hộ tống tại vịnh Aden, hộ tống giải quyết vũ khí hóa học cho Liên Hợp quốc trong chiến tranh Syria, tìm kiếm cứu nạn máy bay mất tích của Malaysia Airline và sứ mệnh cấp nước ở Maldives; tăng cường hợp tác với các quốc gia khác trong việc xây dựng và sử dụng các căn cứ hải quân ở nước ngoài coi đây là yếu tố bắt buộc khi tham gia vào các hoạt động hải quân độc lập hoặc chung khác nhau trên các vùng biển xa. Ngoài ra, Trung Quốc cũng theo đuổi chiến lược vùng xám để bảo vệ các yêu sách chủ quyền tại các vùng biển tranh chấp. Việc sử dụng các lực lượng thực thi pháp luật trên biển và gây sức ép về ngoại giao là một phần trong chính sách lớn để tăng cường sự hiện diện tại các khu vực tranh chấp với nhiều nước.
Bốn trường phái tư tưởng liên quan đến sự phát triển sức mạnh trên biển của Trung Quốc là: chủ nghĩa Mahanianism, trường phái tư tưởng hài hòa, trường phái tư tưởng hành chính và trường phái tư tưởng cân bằng. Trung Quốc đã kết hợp đa dạng nhiều chính sách với nhiều phương thức hành động khác nhau nhưng đặc biệt chú trọng về quản trị hàng hải và ngoại giao trong đó nhấn mạnh sự phối hợp giữa hải quân, các cơ quan hàng hải trong nước và cả dân thường. Quyền lực trên biển của Trung Quốc không còn tập trung vào lực lượng hải quân mà còn có sự kết hợp cả chính trị, an ninh, chính sách đối ngoại, kinh tế, luật pháp, công nghệ và xã hội.
Tải toàn văn bài báo ở đây.
———-
Dự án Đại Sự Ký Biển Đông đang nỗ lực duy trì tri thức mở, độc lập và phi chính trị. Mỗi sản phẩm của Dự án đều được thực hiện với thái độ nghiêm túc, khoa học dù trong giới hạn thời gian cá nhân của các thành viên và cộng tác viên Dự án. Nếu độc giả thấy sản phẩm của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông hữu ích, hãy chung tay với Dự án để Dự án có thể duy trì hoạt động. Xem hướng dẫn tài trợ ở đây: https://dskbd.org/tai-tro-cho-du-an/. Báo cáo tài chính sẽ được tổng kết vào cuối năm. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn.
Dự án Đại Sự Ký Biển Đông 