Tác giả: Joseph R. Biden, Jr. | Foreign Affairs Số Tháng 3-4/2020

Biên dịch: Trần Thành Đạt | Hiệu đính: Hoàng Anh Tuấn Kiệt

BTV: Ứng cử viên Đảng Dân Chủ Mỹ Joseph Robinette Biden Jr. được truyền thông dự đoán đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ trong nhiệm kỳ 4 năm tới. Tương lai chính sách đối ngoại của chính quyền mới ở Hoa Kỳ sẽ có những ảnh hưởng quan trọng tới khu vực Biển Đông và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Dự án Đại Sự Ký Biển Đông hiện tại đang xây dựng Hồ sơ Chính sách đối ngoại của Chính quyền Biden để tìm hiểu về lập trường và các kế hoạch, chính sách trong các vấn đề đối ngoại của nhóm các nhà lãnh đạo có nhiều khả năng sẽ lên cầm quyền ở Mỹ trong nhiệm kỳ 4 năm tới. Mở đầu hồ sơ, chúng tôi xin giới thiệu bài viết của chính ông Biden trong thời gian tranh cử Tổng thống Mỹ.

———-

Uy tín và tầm ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới đã bị suy giảm, xét trên mọi phương diện, kể từ khi Tổng thống Barack Obama và tôi rời nhiệm sở vào ngày 20/1/2017. Tổng thống [kế nhiệm] Donald Trump đã xem nhẹ, làm tổn hại và trong một số trường hợp, đã bỏ rơi đồng minh và đối tác của Mỹ. Ông ta có cách hành động tiêu cực làm ảnh hưởng đến các nhân viên tình báo, các nhà ngoại giao và binh lính của chính chúng ta. Ông ta khuyến khích đối thủ và phung phí lợi thế vào đối đầu với các thách thức an ninh quốc gia từ Triều Tiên đến Iran, từ Syria đến Afghanistan đến Venezuela, mà thực tế không thu được kết quả gì. Ông ta đã phát động các cuộc chiến tranh thương mại không khôn ngoan với đối thủ và cả đối tác của nước Mỹ, điều đó đang làm tổn thương tầng lớp trung lưu tại Mỹ. Ông ta đã từ bỏ vai trò lãnh đạo của Mỹ trong việc phát động hành động tập thể để đối phó với những mối đe dọa mới, đặc biệt là những mối đe dọa mới chỉ nổi lên trong thế kỷ này. Trên tất cả, ông ta đã quay lưng lại với các giá trị dân chủ – điều đã tạo nên sức mạnh cho đất nước chúng ta và đoàn kết chúng ta với tư cách một dân tộc. 

Trong khi đó, các thách thức toàn cầu mà nước Mỹ đang phải đối mặt – từ biến đổi khí hậu, làn sóng di cư ồ ạt cho đến đột phá công nghệ và các căn bệnh truyền nhiễm – đã trở nên ngày càng phức tạp và bức thiết hơn, cùng với sự phát triển mạnh của chủ nghĩa chuyên chế, chủ nghĩa quốc gia và chủ nghĩa phi tự do đã làm suy yếu khả năng của chúng ta trong việc cùng nhau đối phó với các thách thức. Các quốc gia dân chủ – bị tê liệt bởi sự chia rẽ sâu sắc giữa các đảng phái, bị níu chân bởi tham nhũng, bị nhấn chìm bởi sự bất bình đẳng xã hội sâu sắc – đang trải qua một giai đoạn khó khăn trong việc thực hiện vai trò đại diện cho dân chúng của mình. Niềm tin vào các định chế dân chủ đang dần rơi xuống thấp. “Nỗi sợ những điều bất ngờ” tăng lên. Và mạng lưới quốc tế mà Mỹ đã dày công xây dựng đang trên đà tan vỡ. Ông Trump và những kẻ mị dân trên thế giới đang ngả dần về phía những điều này vì lợi ích chính trị và cá nhân họ.

Ở thời điểm nhậm chức vào tháng 1 năm 2021, Tổng thống tiếp theo của nước Mỹ sẽ phải đối mặt với thế giới về những gì đã xảy ra và việc ghép lại các mảnh vỡ sẽ là một nhiệm vụ rất khó khăn. Tổng thống kế nhiệm sẽ phải cứu vãn thanh danh, gây dựng lại niềm tin vào vài trò lãnh đạo của nước Mỹ, và cũng như phối hợp nhanh chóng giữa Mỹ cùng các đồng minh nhằm đối diện với các thách thức mới. Sẽ không có thời gian cho sự thất bại. 

Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ tiến hành ngay các bước để khôi phục lại nền dân chủ ở Mỹ và các nước đồng minh, bảo vệ tương lai của nền kinh tế Mỹ và đưa nước Mỹ trở lại vị thế lãnh đạo thế giới một lần nữa. Đây không phải thời điểm để sợ hãi. Đây là lúc tận dụng sức mạnh và sự gan dạ đã đưa chúng ta đến chiến thắng trong 2 cuộc thế chiến và khép lại Bức màn sắt của thời kỳ Chiến tranh Lạnh. 

Chiến thắng của dân chủ và chủ nghĩa tự do trước chủ nghĩa phát xít và sự chuyên chế đã tạo nên thế giới tự do. Nhưng cuộc chiến này không chỉ định hình quá khứ mà sẽ còn định hình ngay cả tương lai của chúng ta. 

Đầu tiên và trước nhất, chúng ta cần phải hoàn thiện thêm và khôi phục sức sống cho nền dân chủ của chính mình, hơn nữa chúng ta cần củng cố liên minh với các nền dân chủ đang sát cánh cùng chúng ta trên toàn thế giới. Để cho năng lực của nước Mỹ trở thành động lực cho sự tiến bộ trên thế giới và huy động hành động tập thể bắt đầu ngay tại chính nước Mỹ. Đó cũng chính là lý do tại sao tôi sẽ xây dựng lại hệ thống giáo dục của chúng ta sao mỗi trẻ em đều có cùng cơ hội tiếp cận giáo dục bình đẳng chứ không phải bị quyết định bởi nơi cư trú hay chủng tộc của chúng; cải tiến hệ thống tư pháp hình sự để loại bỏ sự bất bình đẳng và chấm dứt việc bắt giam ở quy mô lớn; khôi phục Luật Các quyền Bỏ phiếu để bảo đảm mọi tiếng nói đều được lắng nghe và làm cho chính phủ của chúng ta được minh bạch và có trách nhiệm trở lại.

Dân chủ không chỉ là nền tảng của xã hội Mỹ. Dân chủ còn là mạch nguồn cho sức mạnh của chúng ta. Nó củng cố và tăng cường sự lãnh đạo để giữ chúng ta được an toàn trên thế giới. Nó là động lực của sự khéo léo thúc đẩy một nền kinh tế thịnh vượng. Nó là tinh túy thể hiện chúng ta là ai và cách chúng ta nhìn nhận thế giới – và cả cách thế giới đánh giá chúng ta. Nó cho phép chúng ta có khả năng tự sửa sai và tiếp tục theo đuổi để hiện thực hóa những ý tưởng của mình qua thời gian. 

Với tư cách một quốc gia, chúng ta phải chứng minh cho thế giới thấy rằng nước Mỹ đã sẵn sàng để trở lại vị thế lãnh đạo – không phải chỉ bằng sự thể hiện sức mạnh của chúng ta mà còn bằng sức mạnh từ biểu hiện của chính chúng ta. Để đạt được điều đó, trên cương vị tổng thống, tôi sẽ tiến hành những biện pháp quyết định để đổi mới những giá trị cốt lõi của chúng ta. Tôi sẽ ngay lập tức đảo ngược các chính sách vô nghĩa và vô cảm mà chính quyền của ông Trump đang áp dụng khiến nhiều cha mẹ bị tách khỏi con cái ở tại biên giới của chúng ta; chấm dứt các chính sách bất lợi về tị nạn chính trị; xóa bỏ lệnh hạn chế đi lại; ban hành lệnh xem xét lại chương trình Tình trạng Bảo vệ Tạm thời đối với các cộng đồng dễ bị tổn thương; đặt ra hạn mức người tị nạn hàng năm ở mức 125.000 và sẽ tăng dần con số này qua các năm tương xứng với trách nhiệm và các giá trị của chúng ta. Tôi sẽ tái khẳng định lệnh cấm tra tấn và đem lại sự minh bạch hơn nữa trong các hoạt động quân sự của Mỹ, bao gồm các chính sách được hoạch định dưới thời chính quyền Obama-Biden nhằm giảm thiểu thương vong cho dân thường. Tôi sẽ khôi phục trọng tâm của toàn chính phủ đề cao vai trò của phụ nữ và trẻ em gái trên khắp thế giới. Và tôi bảo đảm rằng Nhà Trắng sẽ một lần nữa đóng vai trò người bảo vệ – thay vì người tấn công –  các trụ cột và định chế cốt lõi trong các giá trị dân chủ của chúng ta, từ tôn trọng tự do báo chí đến bảo vệ và bảo đảm quyền  được bầu cử của người dân và tôn trọng sự độc lập của ngành Tư pháp. Những thay đổi này chỉ mới là sự bắt đầu, một minh chứng cho việc thực hiện ngay lập tức cam kết của chúng tôi từ ngày đầu tiên trong việc sống theo các giá trị dân chủ.

Tôi sẽ ban hành các dự luật áp dụng chung cho tất cả các cộng đồng – không nhắm vào các cộng đồng cụ thể, không vi phạm các quy trình cần thiết và không làm ly tán các gia đình như ông Trump đã làm. Tôi sẽ bảo đảm an ninh biên giới của chúng ta trong khi vẫn tôn trọng phẩm giá của những người nhập cư và bảo vệ quyền được xin tị nạn của họ. Tôi đã đưa ra các kế hoạch để xây dựng những chính sách này một cách cụ thể và chú trọng vào các nguyên nhân sâu xa khiến người nhập cư đến biên giới phía Tây Nam của chúng ta. Khi còn là phó tổng thống, tôi đã đưa ra chương trình hỗ trợ được cả 2 đảng ủng hộ có trị giá 750 triệu USD nhằm hiện thực hóa các cam kết từ lãnh đạo El Salvador, Guatemala, và Honduras trong việc bài trừ tham nhũng, bạo lực và đói nghèo, chính là những nguyên nhân đẩy người dân các nước này tìm đường tới Mỹ. An ninh đã được cải thiện và dòng người nhập cư từ một số quốc gia bắt đầu giảm, ví dụ như El Salvador. Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ tiếp tục thực hiện chính sách đó với một chiến lược toàn diện cho cả khu vực Caribean trị giá 4 tỷ USD, đồng thời yêu cầu các quốc gia đó tham gia đóng góp các nguồn lực của chính họ và thực hiện các cải cách căn bản, vững chắc và có thể xác minh một cách rõ ràng. 

Tôi cũng sẽ tiến hành các biện pháp để đối phó với các hành vi trục lợi, xung đột lợi ích, tiền không rõ nguồn gốc và tham nhũng ở quan chức cấp cao, những điều đang phục vụ cho một nhóm nhỏ, tổ chức tư nhân hoặc nước ngoài, và nhằm hủy hoại nền dân chủ của chúng ta. Việc này sẽ bắt đầu bằng quá trình vận động cho một Tu chính án nhằm loại bỏ hoàn toàn nguồn quyên góp tư nhân trong các cuộc bầu cử liên bang. Bên cạnh đó, tôi sẽ đưa ra dự luật tăng cường việc cấm các cá nhân và chính phủ nước ngoài tìm cách tác động tới các cuộc bầu cử cấp địa phương, bang hay liên bang ở Mỹ và điều hành một cơ quan độc lập mới – Ủy ban Đạo đức Liên bang – để bảo đảm việc thực thi mạnh mẽ và thống nhất dự luật này và các đạo luật chống tham nhũng khác. Sự thiếu minh bạch trong hệ thống tài chính cho các chiến dịch tranh cử cùng với hoạt động rửa tiền trên quy mô lớn của các cá nhân, tổ chức nước ngoài đã tạo ra một nguy cơ tiềm ẩn lớn. Chúng ta cần bịt kín những lỗ hổng có thể phá hoại nền dân chủ của chúng ta.

Sau khi đã thực hiện các biện pháp quan trọng nói trên để củng cố nền móng dân chủ của nước Mỹ và thúc đẩy hành động tương tự ở những quốc gia khác, tôi sẽ mời những nhà lãnh đạo các quốc gia dân chủ đồng minh trên thế giới để đưa việc thúc đẩy dân chủ quay trở lại trong chương trình nghị sự toàn cầu. Ngày nay, nền dân chủ đang phải chịu sức ép lớn hơn lúc nào hết kể từ những năm 1930. Tổ chức Freedom House cho biết trong số 41 quốc gia được xếp hạng liên tục là “tự do” từ năm 1985 đến năm 2005, trong vòng 5 năm qua đã ghi nhận có 22 nước đã có sụt giảm thực tế về tự do.

Từ Hong Kong đến Sudan, từ Chile đến Lebanon, người dân một lần nữa nhắc nhở chúng ta về những khao khát chung đối với nền quản trị trong sạch và sự chán ghét chung đối với nạn tham nhũng. Như một dịch bệnh âm thầm, tham nhũng đang tiếp sức cho sự đàn áp, bào mòn nhân phẩm và trang bị cho những lãnh đạo chuyên chế một công cụ đủ mạnh để chia rẽ và làm suy yếu những nền dân chủ trên toàn thế giới. Vậy mà khi các quốc gia dân chủ toàn cầu trông chờ nước Mỹ đứng lên bảo vệ những giá trị đã đoàn kết đất nước chúng ta – và thực sự thể hiện vai trò lãnh đạo thế giới tự do –  thì ông Trump dường như lại chọn cho mình một vai trò khác, hành động như những kẻ chuyên quyền đồng thời coi thường những người ủng hộ dân chủ. Là người đứng đầu chính quyền tệ hại nhất trong lịch sử hiện đại của Mỹ, ông ta đã bật đèn xanh cho hành động trục lợi của các cơ quan công quyền ở khắp mọi nơi.

Trong năm đầu tiên trong nhiệm kỳ của tôi, nước Mỹ sẽ tổ chức và chủ trì một Hội nghị thượng đỉnh vì Dân chủ để khôi phục tinh thần và những mục đích chung của các quốc gia nằm trong thế giới tự do. Hội nghị đó sẽ tập hợp các quốc gia dân chủ trên thế giới để củng cố những định chế dân chủ của chúng ta, thẳng thắn đối đầu với các quốc gia đang tụt lại phía sau và xây dựng một chương trình nghị sự chung dựa trên mô hình được xây dựng thành công dưới thời chính quyền Obama-Biden với các cam kết cốt lõi của các quốc gia ở 3 lĩnh vực: chống tham nhũng, chống lại chủ nghĩa chuyên chế và thúc đẩy nhân quyền ở chính quốc gia đó cũng như trên thế giới. Để thể hiện cam kết của nước Mỹ đối với các thành viên hội nghị, tôi sẽ ban hành một chỉ thị mang tính định hướng chính sách của tổng thống nhằm xác định chống tham nhũng là một lợi ích cốt lõi của an ninh quốc gia và một trách nhiệm dân chủ. Tôi sẽ điều phối những nỗ lực quốc tế nhằm làm minh bạch hơn nữa hệ thống tài chính toàn cầu, truy tìm những địa điểm đóng vai trò là thiên đường trốn thuế, tịch thu các tài sản bị đánh cắp và sẽ khiến cho các nhà lãnh đạo chiếm đoạt tài sản người dân của nước họ khó có thể nấp sau các công ty bình phong ẩn danh. 

Hội nghị thượng đỉnh vì Dân chủ cũng sẽ bao gồm các tổ chức xã hội dân sự đang nỗ lực tham gia bảo vệ nền dân chủ trên toàn thế giới. Các thành viên tham dự hội nghị sẽ đưa ra lời kêu gọi đối với khu vực tư nhân, bao gồm các công ty công nghệ và truyền thông xã hội lớn cần hiểu rõ trách nhiệm của mình cũng như lợi ích to lớn trong việc bảo vệ các xã hội dân chủ và quyền tự do ngôn luận. Đồng thời, tự do ngôn luận không thể đóng vai trò bùa hộ mệnh để các công ty công nghệ và truyền thông xã hội thúc đẩy việc lan truyền những lời nói dối ác ý. Những doanh nghiệp đó phải có hành động nhằm bảo đảm những công cụ và nền tảng của họ không tạo thuận lợi cho tình trạng giám sát người dân, hạn chế quyền riêng tư, gia tăng đàn áp ở Trung Quốc hay bất cứ đâu, lan truyền sự thù địch và thông tin sai lệch, thúc đẩy con người sử dụng bạo lực hay trở nên dễ tổn thương trước các hành động sai trái khác. 

Một chính sách đối ngoại cho tầng lớp trung lưu

Thứ hai, chính quyền của tôi sẽ giúp người dân Mỹ thành công trong nền kinh tế thế giới – với một chính sách đối ngoại vì tầng lớp trung lưu. Để giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh trong tương lai với Trung Quốc hay bất cứ quốc gia nào, nước Mỹ cần tăng cường năng lực đổi mới của chính mình và tập hợp sức mạnh kinh tế từ những quốc gia dân chủ trên toàn thế giới để chống lại những hành vi tác động thị trường thiếu trung thực và giảm bớt sự bất bình đẳng. 

An ninh kinh tế là an ninh quốc gia. Chính sách thương mại của chúng ta cần xuất phát từ chính trong nước Mỹ, bằng việc củng cố tài sản quý báu nhất – tầng lớp trung lưu của chúng ta – và bảo đảm mọi người đều có thể tham gia đóng góp vào thành công chung của cả nước, không bị phân biệt bởi chủng tộc, giới tính, nơi cư trú, tôn giáo, xu hướng giới tính hay tình trạng thể chất của người đó. Điều đó đòi hỏi những khoản đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng – băng thông viễn thông, hệ thống đường cao tốc, đường sắt, mạng lưới năng lượng, các thành phố thông minh – và vào hệ thống giáo dục. Chúng ta phải trả tối thiểu với mức lương 15 USD/giờ; và tiến hành cuộc cách mạng kinh tế lành mạnh nhằm tạo ra 10 triệu việc làm mới ở Mỹ, bao gồm các việc làm của công đoàn. 

Tôi sẽ đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, là một điểm mốc quan trọng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, để nước Mỹ sẽ tiếp tục dẫn đầu trong đổi mới công nghệ. Không có lý do nào để chúng ta bị tụt lại phía sau Trung Quốc hay bất cứ quốc gia nào khác trong lĩnh vực năng lượng sạch, điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo, 5G, đường sắt cao tốc hay điều trị bệnh ung thư. Chúng ta có những trường đại học với năng lực nghiên cứu tốt nhất thế giới. Chúng ta có truyền thống pháp quyền vững chắc. Và quan trọng hơn cả, chúng ta có một lực lượng đông đảo những người lao động và những nhà phát minh, những người chưa bao giờ khiến đất nước phải thất vọng.

Một chính sách ngoại giao cho tầng lớp trung lưu cũng sẽ bảo đảm các quy tắc trong nền kinh tế quốc tế sẽ không bị lợi dụng để chống lại nước Mỹ – bởi vì các doanh nghiệp Mỹ sẽ thắng trong các cuộc cạnh tranh công bằng. Tôi tin vào thương mại công bằng. Hơn 95% dân số thế giới sống bên ngoài biên giới Mỹ – chúng ta muốn thâm nhập những thị trường đó. Chúng ta cần sản xuất những sản phẩm tốt nhất tại Mỹ và bán những sản phẩm đó ra thế giới. Điều đó có nghĩa là xóa bỏ các rào cản thương mại làm tổn thương nước Mỹ và chống lại xu hướng toàn cầu nguy hiểm nghiêng về phía chủ nghĩa bảo hộ. Đó là điều đã xảy ra một thế kỷ trước, sau Chiến tranh Thế giới lần I – nó đã châm ngòi cho Đại khủng hoảng và góp phần dẫn tới Chiến tranh Thế giới lần II.

Rúc đầu vào trong cát và nói không với các thỏa thuận thương mại là điều sai lầm. Các quốc gia khác vẫn sẽ tiến hành hoạt động thương mại dù có hay không có mặt nước Mỹ. Câu hỏi ở đây là Ai sẽ là người định ra quy tắc áp dụng cho các hoạt động thương mại? Ai sẽ bảo đảm các quy tắc đó sẽ bảo vệ người lao động, môi trường, sự minh bạch và tiền lương cho tầng lớp trung lưu? Là nước Mỹ, không phải Trung Quốc, nên đứng ở vị trí dẫn đầu các nỗ lực đó. 

Với vai trò tổng thống, tôi sẽ không ký kết thêm bất cứ thỏa thuận thương mại mới nào cho đến khi chúng ta đã đầu tư đầy đủ cho người dân Mỹ và giúp họ có công cụ để thành công trong nền kinh tế toàn cầu. Và tôi sẽ không đàm phán các thỏa thuận mới mà không có các nhà lãnh đạo về môi trường và lao động cùng tham gia một cách tích cực cũng như không có các điều khoản thi hành chặt chẽ nhằm ràng buộc các đối tác của chúng ta với những thỏa thuận mà họ đặt bút ký. 

Trung Quốc là một thách thức đặc biệt. Tôi đã tiếp xúc nhiều với các lãnh đạo nước này và tôi hiểu rõ chúng ta đang phải chống lại điều gì. Trung Quốc đang thực hiện một chiến lược dài hơi bằng cách mở rộng phạm vi can thiệp toàn cầu, thúc đẩy mô hình chính trị của riêng họ và đầu tư vào các công nghệ của tương lai. Trong khi đó, ông Trump lại coi hàng hóa nhập khẩu từ các đồng minh thân cận nhất của Mỹ – từ Canada đến Liên minh châu Âu – là các mối đe dọa an ninh quốc gia nhằm áp đặt các mức thuế vô nghĩa và có hại cho quan hệ song phương. Bằng việc khiến Mỹ mất đi vai trò là đối tác kinh tế quan trọng nhất của nhiều nước, ông Trump đã hủy hoại năng lực của chúng ta trong việc đối phó với các mối đe dọa kinh tế thực sự. 

Mỹ cần phải cứng rắn với Trung Quốc. Nếu để Trung Quốc tiếp tục với cách làm hiện nay của họ, họ sẽ tiếp tục đánh cắp công nghệ và các tài sản thuộc sở hữu trí tuệ từ nước Mỹ và các công ty Mỹ. Họ sẽ tiếp tục sử dụng trợ giá để giúp các doanh nghiệp nhà nước có được lợi thế cạnh tranh không công bằng – và qua đó hỗ trợ cho việc thống trị các công nghệ và công nghiệp trong tương lai. 

Cách hữu hiệu nhất để đối phó với thách thức đó là phải xây dựng một liên minh gồm các đồng minh và đối tác của Mỹ nhằm đối đầu với những hành vi lạm dụng và những vi phạm nhân quyền của Trung Quốc, ngay cả khi chúng ta tìm kiếm sự hợp tác với Bắc Kinh về các vấn đề mà đôi bên có lợi ích đan xen, như biến đổi khí hậu, không phổ biến vũ khí hạt nhân, và an ninh y tế toàn cầu. Riêng Hoa Kỳ đại diện cho khoảng một phần tư GDP toàn cầu. Khi chúng ta sát cánh cùng các quốc gia dân chủ, sức mạnh của chúng ta tăng lên không chỉ gấp đôi. Trung Quốc không thể phớt lờ tiếng nói từ hơn một nửa của nền kinh tế toàn cầu. Điều đó sẽ khiến chúng ta có được lợi thế lớn trong việc định ra các quy tắc về mọi thứ, từ môi trường đến lao động, thương mại, công nghệ, và sự minh bạch, để những điều này tiếp tục phản ánh các lợi ích và giá trị dân chủ.

Quay trở lại vị trí dẫn đầu

Chương trình nghị sự trong chính sách đối ngoại của tôi sẽ đặt nước Mỹ trở lại vị trí dẫn đầu để làm việc với các đồng minh và đối tác nhằm huy động hành động tập thể đối phó với các thách thức toàn cầu. Thế giới tự bản thân nó không thể có trật tự. Trong suốt 70 năm qua, nước Mỹ, dưới sự lãnh đạo của các tổng thống thuộc cả 2 đảng Dân chủ và Cộng hòa, đã đóng vai trò dẫn đầu trong việc định ra các quy tắc, thiết lập các thỏa thuận và xây dựng nên các định chế để định hướng quan hệ giữa các quốc gia, thúc đẩy an ninh và thịnh vượng chung – cho đến nhiệm kỳ của ông Trump. Nếu chúng ta tiếp tục con đường từ bỏ trách nhiệm như ông Trump đã làm, thì một trong hai điều sau sẽ xảy ra: hoặc sẽ có một quốc gia khác thay thế vị trí [dẫn đầu] của nước Mỹ nhưng không thúc đẩy các giá trị và đảm bảo lợi ích của chúng ta, hoặc sẽ không quốc gia nào làm được điều đó và tình trạng hỗn loạn sau đó là điều không thể tránh khỏi. Dù tình huống nào xảy ra, đó cũng không phải là kết quả tốt cho nước Mỹ.

Sự lãnh đạo của Mỹ không phải lúc nào cũng đúng đắn, chúng ta đã từng phạm nhiều thiếu sót và sai lầm. Chúng ta thường chỉ dựa duy nhất vào sức mạnh quân sự của mình thay vì danh sách tất cả sức mạnh của chúng ta. Di sản chính sách ngoại giao tệ hại của ông Trump nhắc nhở chúng ta hàng ngày về sự nguy hiểm nếu chỉ sử dụng một phương thức tiếp cận thiếu cân bằng và không nhất quán, có hành động hạ thấp và bôi nhọ vai trò của hoạt động ngoại giao.

Tôi sẽ không bao giờ do dự khi bảo vệ công dân Mỹ, trong trường hợp cần thiết, có thể cần phải sử dụng vũ lực. Trong số những vai trò mà một tổng thống Mỹ phải đảm đương, không có gì quan trọng hơn vai trò tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Nước Mỹ có lực lượng quân đội hùng mạnh nhất thế giới, và trên cương vị tổng thống, tôi có trách nhiệm bảo đảm duy trì điều đó, tiếp tục thực hiện các khoản đầu tư cần thiết để giúp quân đội của chúng ta sẵn sàng đối phó với các thách thức trong thế kỷ này, chứ không phải trong thế kỷ trước. Nhưng việc sử dụng vũ lực không nên là giải pháp đầu tiên mà chỉ nên là giải pháp cuối cùng. Vũ lực chỉ nên được sử dụng để bảo vệ các lợi ích sống còn của nước Mỹ, khi có mục tiêu rõ ràng và có thể đạt được, và phải có sự đồng thuận của toàn dân Mỹ.

Đã đến lúc kết thúc các cuộc chiến kéo dài gần như vô tận, những cuộc chiến đã khiến nước Mỹ tổn thất nhân mạng và tài sản không thể liệt kê. Như tôi đã tuyên bố từ lâu, chúng ta cần đưa phần lớn quân đội của chúng ta ở các chiến trường như Afghanistan và Trung Đông về nhà và thu hẹp khung nhiệm vụ của chúng ta chỉ ở mức đánh bại al Qaeda và tổ chức Nhà nước Hồi giáo (ISIS). Chúng ta cũng cần chấm dứt sự hỗ trợ cho cuộc chiến do Ả Rập Saudi đứng đầu ở Yemen. Chúng ta phải duy trì sự tập trung vào cuộc chiến chống khủng bố, trên toàn thế giới và tại chính nước Mỹ, nhưng việc mắc kẹt trong các cuộc xung đột bất phân thắng bại dai dẳng đã làm cạn kiệt khả năng của chúng ta trong việc lãnh đạo ở các vấn đề khác cần chúng ta phải quan tâm, và việc sa lầy này đã ngăn chúng ta không thể tái thiết những công cụ khác để thể hiện sức mạnh của nước Mỹ. 

Chúng ta có thể đồng thời vừa khôn ngoan vừa mạnh mẽ. Có một sự khác biệt lớn giữa việc triển khai không hồi kết với một đội quân quy mô lớn đến hàng chục nghìn lính – cần phải chấm dứt, và việc sử dụng vài trăm lính Lực lượng Đặc biệt và mạng lưới tình báo để hỗ trợ các đối tác bản địa chống lại một kẻ thù chung. Về mặt quân sự, kinh tế và cả chính trị thì những nhiệm vụ ở quy mô nhỏ hơn sẽ bền vững hơn, và chúng sẽ thúc đẩy lợi ích quốc gia.

Nhưng ngoại giao vẫn phải nên là công cụ đầu tiên thể hiện sức mạnh Mỹ. Tôi tự hào với những thành quả ngành ngoại giao Mỹ đã đạt được dưới thời chính quyền Obama-Biden, từ việc dẫn dắt những nỗ lực toàn cầu hiện thực hoá thoả thuận ở Paris biến đổi khí hậu, đến việc lãnh đạo quốc tế phản ứng để chấm dứt dịch Ebola ở Tây Phi, đến việc bảo đảm thỏa thuận đa phương có tính bước ngoặt ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Ngoại giao không chỉ là những cái bắt tay và những tấm ảnh. Đó là việc xây dựng, nuôi dưỡng các mối quan hệ, làm việc để xác định những lĩnh vực có chung lợi ích trong khi vẫn kiểm soát được xung đột. Điều đó đòi hỏi cần phải có sự tuân thủ, một quy trình hoạch định chính sách chặt chẽ, và một đội ngũ các chuyên gia giàu kinh nghiệm và được trao thẩm quyền. Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ thúc đẩy các hoạt động ngoại giao như một công cụ thiết yếu trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Tôi sẽ tái đầu tư vào đội ngũ các nhà ngoại giao, những người mà chính quyền đương nhiệm đã xem nhẹ, và đưa những cá nhân có năng lực vào vị trí lãnh đạo ngành ngoại giao Mỹ. 

Ngoại giao cũng cần có sự tín nhiệm nhưng ông Trump đã hủy hoại điều này. Bằng việc nói dối về những vấn đề từ lớn đến nhỏ và những biểu hiện thiếu trách nhiệm, ông Trump đã làm mất uy tín của nước Mỹ với thế giới. 

Ông Trump đã khiến Mỹ bị xa lánh ngay cả những đồng minh dân chủ mà nước Mỹ cần nhất. Ông ta công kích liên minh NATO và đối xử với tổ chức này như thể đó là một tổ chức lợi dụng vào sự hào phóng [bao bọc] của nước Mỹ. Các đồng minh của chúng ta cần gánh vác phần trách nhiệm tương xứng, đó là lý do vì sao tôi tự hào với những cam kết mà chính quyền Obama-Biden đã đàm phán để bảo đảm các thành viên NATO sẽ tăng chi tiêu quốc phòng của họ (động thái mà ông Trump tự nhận công lao thuộc về mình). Nhưng một liên minh thì không chỉ mỗi nói về số tiền đóng góp; cam kết của nước Mỹ chính là điều thiêng liêng, không phải thứ để mua bán. NATO có vị trí trung tâm trong an ninh quốc gia của Mỹ, là thành trì của tư tưởng dân chủ tự do – một liên minh về các giá trị, đây là điều đã làm cho liên minh này trở nên bền vững, đáng tin cậy và mạnh mẽ hơn nhiều các mối quan hệ dựa trên sự ép buộc hay vật chất thông thường. 

Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ không chỉ khôi phục lại các quan hệ đối tác truyền thống; mà tôi sẽ dẫn dắt những nỗ lực để tái định hình chúng trong thế giới chúng ta đang đối mặt ngày nay. Điện Kremlin sợ một NATO vững mạnh, là một liên minh quân sự-chính trị hiệu quả nhất trong lịch sử hiện đại. Để chống lại sự hung hăng của nước Nga, chúng ta cần duy trì năng lực quân sự mạnh mẽ của liên minh này đồng thời mở rộng năng lực của nó để đối đầu với các mối đe dọa phi truyền thống, gồm có việc sử dụng tham nhũng như một loại vũ khí, thông tin giả mạo và đánh cắp thông tin trên không gian mạng. Chúng ta cần phải thực sự mạnh tay với Nga vì những vi phạm tập quán quốc tế của nước này và ủng hộ xã hội dân sự ở Nga đã nhiều lần dũng cảm đứng lên chống lại hệ thống toàn trị của Tổng thống Vladimir Putin.

Hợp tác chặt chẽ với các quốc gia có cùng chia sẻ về các giá trị và mục đích không khiến nước Mỹ trở nên mất vị thế. Mà nó còn làm cho chúng ta trở nên an toàn và thành công hơn. Chúng ta thúc đẩy và thực hiện các trách nhiệm chung toàn cầu cùng với các đối tác tự nguyện. Chúng ta cần củng cố năng lực tập thể với các quốc gia dân chủ bạn bè nằm ngoài khu vực Bắc Mỹ và châu Âu bằng cách tái khẳng định các hiệp ước liên minh với Australia, Nhật Bản và Hàn Quốc, và làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác từ Ấn Độ đến Indonesia để đẩy mạnh các giá trị chung tại một khu vực sẽ tác động đến tương lai của chính nước Mỹ. Chúng ta cần duy trì cam kết sắt đá đối với an ninh của Israel. Và chúng ta cần làm nhiều hơn nữa để đưa các quốc gia bạn bè ở Mỹ Latinh và châu Phi hội nhập vào môt mạng lưới rộng lớn hơn của các nền dân chủ và nắm bắt cơ hội hợp tác ở các khu vực này. 

Để lấy lại niềm tin của thế giới, chúng ta phải chứng minh rằng nước Mỹ luôn có lời nói đi đôi với hành động. Điều này đặc biệt quan trọng khi xét đến những thách thức lớn nhất trong thời đại của chúng ta: biến đổi khí hậu, mối de dọa mới của chiến tranh hạt nhân và phá hoại công nghệ. 

Nước Mỹ cần lãnh đạo toàn thế giới đối mặt với với những mối đe dọa sống còn của nhân loại – biến đổi khí hậu. Nếu chúng ta không làm điều này một cách đúng đắn, mọi thứ khác đều sẽ trở nên vô nghĩa. Tôi sẽ thực hiện các khoản đầu tư lớn và khẩn cấp tại nước Mỹ để đưa chúng ta quay trở lại con đường trở thành nền kinh tế dựa trên năng lượng sạch với mức phát thải bằng 0 vào năm 2050. Vì Mỹ chỉ tạo ra 15% lượng phát thải toàn cầu nên một việc quan trọng không kém là tôi sẽ sử dụng sức mạnh tinh thần và kinh tế của chúng ta để buộc các nước còn lại có những hành động quyết đoán tương tự. Vào ngày đầu tiên của chính quyền Biden, tôi sẽ quay trở lại với thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh các nền kinh tế phát thải nhiều nhất thế giới, thúc đẩy các quốc gia nâng cao mục tiêu về chống biến đổi khí hậu và thúc đẩy tiến bộ trong lĩnh vực này nhanh hơn và nhiều hơn. Chúng ta sẽ đưa ra các cam kết sẽ được thực thi nhằm cắt giảm phát thải trong ngành vận tải biển và hàng không toàn cầu, và chúng ta sẽ theo đuổi các biện pháp cứng rắn nhằm bảo đảm các quốc gia khác không thể có các cạnh tranh bất bình đẳng với Mỹ về mặt kinh tế, trong khi chúng ta phải thực hiện các cam kết về môi trường của mình. Điều này bao gồm buộc Trung Quốc – nước phát thải carbon lớn nhất thế giới – ngừng trợ giá xuất khẩu than đá và xuất khẩu ô nhiễm sang các quốc gia khác bằng cách đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án sử dụng năng lượng hóa thạch gây ô nhiễm thông qua Sáng kiến Vành đai Con đường.

Về vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân và an ninh hạt nhân, Mỹ không thể trở thành một đối tác đáng tin cậy khi bỏ rơi các thoả thuận mà chính mình đã đàm phán. Từ Iran đến Bắc Triều Tiên, Nga đến Ả Rập Saudi, ông Trump đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phổ biến vũ khí hạt nhân, chạy đua vũ trang hạt nhân và thậm chí việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ nối lại cam kết của chúng ta trong việc kiểm soát vũ khí cho một kỷ nguyên mới. Thỏa thuận hạt nhân Iran lịch sử mà chính quyền Obama-Biden đàm phán đã ngăn chặn Iran có được vũ khí hạt nhân. Chính quyền của ông Trump đã gạt thỏa thuận hạt nhân với Iran sang một bên một cách vội vàng, qua đó thúc đẩy Iran tái khởi động chương trình hạt nhân của nước này và trở nên khiêu khích hơn, tăng rủi ro cho một cuộc chiến tàn khốc trong khu vực. Tôi không hề ảo tưởng về chế độ tại Iran, chế độ đã có những hành động gây bất ổn ở Trung Đông, đàn áp tàn bạo những người biểu tình tại chính đất nước họ và bắt giữ công dân Mỹ một cách phi pháp. Giữa một cách tiếp cận khôn ngoan để đối phó với những đe dọa mà Iran tạo ra cho lợi ích của chúng ta và với một cách làm khiến mình tự thất bại – ông Trump đã chọn cách thứ hai. Vụ ám sát Qasem Soleimani, tư lệnh lực lượng Quds của Iran, mặc dù giúp loại bỏ được một nhân vật nguy hiểm nhưng lại thúc đẩy một vòng xoáy bạo lực leo thang mạnh hơn trong khu vực, khiến Iran phá bỏ các giới hạn về hạt nhân được đưa ra trong thỏa thuận mà nước này đã ký. Tehran cần quay trở lại với việc tuân thủ nghiêm ngặt các điều khoản trong thỏa thuận hạt nhân. Nếu nước này làm như vậy, tôi sẽ quay trở lại với thỏa thuận đó và sử dụng các cam kết về ngoại giao để làm việc cùng các đồng minh của chúng ta trong việc củng cố và mở rộng thỏa thuận, trong khi hạn chế một cách hiệu quả hơn các hành động của Iran gây bất ổn trong khu vực. 

Đối với Bắc Triều Tiên, tôi sẽ tăng thêm thẩm quyền cho các nhà đàm phán của chúng ta và khởi động nhanh một chiến dịch lâu dài, được điều phối với các đồng minh và các bên liên quan, bao gồm Trung Quốc, nhằm thúc đẩy mục tiêu chung là giải giáp hạt nhân hóa nước này. Tôi cũng sẽ tìm kiếm việc gia hạn một hiệp ước START Mới, nền tảng cho sự ổn định chiến lược giữa Mỹ và Nga và sử dụng hiệp ước đó làm nền tảng cho các thỏa thuận kiểm soát vũ khí mới. Tôi sẽ thực hiện các bước khác nhằm thể hiện cam kết của chúng ta trong hạn chế vai trò của vũ khí hạt nhân. Như tôi đã nói từ năm 2017, tôi tin rằng mục tiêu duy nhất của kho vũ khí hạt nhân của Mỹ là răn đe – và, nếu cần thiết, để trả đũa – một vụ tấn công hạt nhân nhằm vào Mỹ. Trên cương vị tổng thống, tôi sẽ biến niềm tin đó thành sự thật sau khi tham khảo ý kiến từ giới quân sự Mỹ và các nước đồng minh.

Về các công nghệ trong tương lai, như 5G và trí tuệ nhân tạo, các quốc gia khác đang tập trung nguồn lực để thống trị các công nghệ này và quyết định việc sử dụng chúng ra sao. Nước Mỹ cần làm nhiều hơn để bảo đảm những công nghệ này được sử dụng để thúc đẩy dân chủ và thịnh vượng chung một cách mạnh mẽ hơn, chứ không phải để ngăn chặn tự do và cơ hội tại Mỹ và ở các quốc gia khác. Ví dụ, chính quyền Biden sẽ cùng với các đồng minh dân chủ của Mỹ xây dựng các hệ thống 5G an toàn, do-khối-tư nhân-phát triển nhằm phục vụ tất cả các nhóm cộng đồng, dù họ ở địa bàn nông thôn hay có thu nhập thấp. Khi các công nghệ mới tái định hình nền kinh tế và xã hội của chúng ta, chúng ta cần bảo đảm rằng động lực mới cho sự phát triển này sẽ nằm trong giới hạn pháp luật và đạo đức, như chúng ta đã từng làm ở những thời điểm bước ngoặt công nghệ trước đây trong lịch sử, và tránh một cuộc đua xuống đáy, nơi các quy tắc của kỷ nguyên kỹ thuật số được viết bởi Trung Quốc và Nga. Đã đến lúc nước Mỹ cần dẫn đầu trong việc xây dựng một tương lai công nghệ thúc đẩy các xã hội dân chủ phát triển và sự thịnh vượng được chia sẻ rộng rãi.

Những mục tiêu đầy tham vọng này sẽ được đặt lên hàng đầu và sẽ không có mục tiêu nào trong số đó có thể đạt được nếu thiếu vai trò lãnh đạo của nước Mỹ và sự kề vai sát cánh của các đồng minh dân chủ. Chúng ta đang phải đối mặt với kẻ địch, cả bên trong lẫn bên ngoài, mong muốn lợi dụng những rạn nứt trong xã hội, hủy hoại nền dân chủ của chúng ta, phá vỡ liên minh giữa chúng ta nhằm chuẩn bị cho sự trở lại của hệ thống quốc tế trong đó lý lẽ thuộc về kẻ mạnh. Câu trả lời cho mối đe dọa này là phải tăng cường sự chân thành chứ không phải giảm bớt: thêm bạn bè, thêm hợp tác, thêm đồng minh, thêm dân chủ.

Chuẩn bị để dẫn đầu

Putin muốn nói với chính mình và với bất cứ ai bị lừa bịp khi tin vào ông ta rằng ý tưởng tự do hoàn toàn “lỗi thời”. Nhưng ông ta làm vậy vì ông ta sợ sức mạnh của tự do. Không có bất cứ đội quân nào trên thế giới có thể so sánh được với việc ý tưởng về sự tự do lan truyền một cách nhanh chóng từ người này sang người khác, vượt qua các đường biên giới quốc gia, vượt trên rào cản ngôn ngữ và văn hóa, biến những nhóm các cá nhân bình thường trở thành các nhà hoạt động, các nhà tổ chức và những người đấu tranh cho sự thay đổi.

Chúng ta cần một lần nữa nắm bắt sức mạnh đó và thúc đẩy thế giới tự do ứng phó với những thách thức mà thế giới ngày nay đang phải đối mặt. Vai trò của nước Mỹ là dẫn dắt con đường đó. Không có bất cứ quốc gia nào khác có được năng lực như chúng ta. Cũng không có bất cứ quốc gia nào khác được xây dựng trên nền tảng đó như chúng ta. Chúng ta phải thúc đẩy tự do và dân chủ, giành lại uy tín và và nhìn về tương lai một cách đầy lạc quan và kiên định.

Trần Thành Đạt là cộng tác viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông. TS. Hoàng Anh Tuấn Kiệt là một nhà nghiên cứu hàn lâm tại Mỹ và là khách mời đặc biệt của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông.

Nguồn bản gốc: Why America Must Lead Again

—————

Dự án Đại Sự Ký Biển Đông đang nỗ lực duy trì tri thức mở, độc lập và phi chính trị. Mỗi sản phẩm của Dự án đều được thực hiện với thái độ nghiêm túc, khoa học dù trong giới hạn thời gian cá nhân của các thành viên và cộng tác viên Dự án. Nếu độc giả thấy sản phẩm của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông hữu ích, hãy chung tay với Dự án để Dự án có thể duy trì hoạt động. Mọi khoản tài trợ xin gửi về: Tài khoản Paypal: sukybiendong@gmail.com. Hay chuyển khoản: Hoàng Việt. Số tài khoản: 207503269. Ngân hàng ACB (Asia Commercial Bank). Báo cáo tài chính sẽ được tổng kết vào cuối năm. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn.