Tác giả: Karen M. Sutter | NBR ngày 09 tháng 9 năm 2024

Biên dịch: Lê Bá Nhật Thắng & Hương Nguyễn | Dự án Đại Sự Ký Biển Đông

Chiến lược kinh tế đối ngoại của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa có nhiều tầng lớp và không đối xứng, thể hiện qua những yêu cầu của Trung Quốc đối với các quốc gia khác và những lợi ích mà họ tìm kiếm cho chính mình. Ở một cấp độ, Trung Quốc phụ thuộc vào hệ thống kinh tế toàn cầu mở, dựa trên quy tắc mà Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là biểu tượng, trong đó các quốc gia thành viên phải giữ thị trường của mình mở cửa. Trung Quốc cũng đã nỗ lực tìm kiếm vai trò lãnh đạo trong WTO và các tổ chức kinh tế, kỹ thuật khác nhằm gia tăng ảnh hưởng và thiết lập các quy tắc. Bắc Kinh yêu cầu các quốc gia khác tuân thủ luật lệ toàn cầu và giữ thị trường mở cửa với Trung Quốc, trong khi vẫn duy trì các rào cản thị trường trong nước và tìm kiếm sự chấp nhận, ngoại lệ đối với các chính sách công nghiệp và thực tiễn kinh tế nhà nước của mình.

Đồng thời, Trung Quốc đang phát triển nhiều lớp liên kết kinh tế toàn cầu thay thế nhằm gia tăng ảnh hưởng kinh tế và giảm thiểu các điểm yếu. Các sáng kiến này bao gồm Sáng kiến Vành đai và Con đường, một mạng lưới toàn cầu cùng với các nhóm nước hoặc khối quốc gia mới nổi với chuỗi cung ứng theo mô hình “trục và nan hoa” do Trung Quốc kiểm soát. Các chính sách và thực tiễn của Trung Quốc đã thách thức luật lệ toàn cầu và vai trò lãnh đạo kinh tế của Hoa Kỳ.[1] Mặc dù mối quan hệ với Hoa Kỳ và các quốc gia phát triển vẫn quan trọng, nhưng các kênh thay thế này có thể dần trở nên khả thi và có ý nghĩa hơn đối với Trung Quốc trong tương lai.

Tiếp cận của Trung Quốc với thương mại và đầu tư

Các chính sách và hoạt động kinh tế đối ngoại của Trung Quốc là sự mở rộng trực tiếp của các kế hoạch phát triển kinh tế, công nghiệp và khoa học công nghệ (S&T) trong nước, nhằm tìm kiếm vai trò trung tâm của Trung Quốc trong mọi bộ phận của chuỗi giá trị, trên nhiều ngành công nghiệp chiến lược và mới nổi, đưa Trung Quốc vào cuộc cạnh tranh trực tiếp với cả các nền kinh tế phát triển và đang phát triển.[2] Trung Quốc phụ thuộc vào một nền kinh tế toàn cầu mở để tiếp cận một loạt các đầu vào nguyên liệu mà nước này còn thiếu. Các đầu vào quan trọng bao gồm nông nghiệp; năng lượng; khoáng sản và nguyên liệu thô; công nghệ chiến lược và tiên tiến trong các lĩnh vực như hàng không vũ trụ, chất bán dẫn, phần mềm và thiết bị y tế tiên tiến; và tiếp cận sở hữu trí tuệ (IP), nghiên cứu và nhân tài nước ngoài. Bắc Kinh tìm cách giảm các rào cản toàn cầu đối với thương mại và đầu tư của Trung Quốc trong khi vẫn duy trì các rào cản đối với thị trường của chính mình. Mặc dù Bắc Kinh mở cửa thị trường một cách có chọn lọc để có được vốn, công nghệ và bí quyết của nước ngoài, nhưng nước này vẫn nắm quyền kiểm soát hoạt động và hạn chế mức độ mà các công ty nước ngoài có thể cạnh tranh tại Trung Quốc.[3] Kể từ cuối những năm 1990, đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc ngày càng trở nên quan trọng trong hơn. Chuyển giao công nghệ ở nước ngoài thông qua thương mại và đầu tư, quan hệ nghiên cứu với các nước phát triển và việc mua lại các công ty nước ngoài ở các khu vực chiến lược đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy năng lực công nghệ của Trung Quốc. Sự chỉ đạo, hỗ trợ và bảo vệ thị trường của nhà nước đã cho phép các công ty của Trung Quốc nắm giữ các vị trí dẫn đầu thị trường trong nước và nước ngoài. Các công ty của Trung Quốc đã giành được quyền kiểm soát chuỗi cung ứng khoáng sản và kim loại toàn cầu, cũng như các điểm quan trọng trong mạng lưới giao thông và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Là một trung tâm sản xuất toàn cầu, lĩnh vực xuất khẩu đóng vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển của Trung Quốc. Tập Cận Bình đã khôi phục chính sách “lưu thông kép” nhằm tận dụng sức mạnh kép của nhu cầu trong nước và toàn cầu, hoặc phát triển năng lực trong nước của Trung Quốc trong khi vẫn tiến vào thị trường toàn cầu.[4] Về mặt khái niệm, cách tiếp cận này nhằm thúc đẩy tiêu dùng trong nước, nhưng các chính sách đi kèm lại dựa vào các chính sách công nghiệp gồm thúc đẩy nguồn cung, tạo ra công suất dư thừa và phụ thuộc vào xuất khẩu. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009, Bắc Kinh đã áp dụng lưu thông kép để trợ cấp và mở rộng sản xuất trong mười ba ngành công nghiệp trong khi các đối thủ cạnh tranh nước ngoài theo định hướng thị trường đã thu hẹp, tạo ra công suất dư thừa trong các lĩnh vực như nhôm và thép. Trung Quốc đã xuất khẩu các mặt hàng này và tăng thị phần toàn cầu của mình.[5] Khi các sản phẩm được phát triển theo chương trình “Made in China 2025” được tung ra thị trường với khối lượng vượt quá mức mà Trung Quốc có thể tiêu thụ (ví dụ: xe điện), Bắc Kinh đang tìm cách mở rộng các mặt hàng xuất khẩu này, thúc đẩy mở rộng về các quyền sở hữu trí tuệ và các tiêu chuẩn kỹ thuật của Trung Quốc, đồng thời mở rộng phạm vi áp dụng ngoài lãnh thổ của các luật và phán quyết tư pháp của Trung Quốc.[6]

Các bài viết của Trung Quốc thường lảng tránh về việc thị trường Trung Quốc bị đóng cửa trong nhiều lĩnh vực kinh doanh then chốt và các chính sách kinh tế của nhà nước có lợi cho Trung Quốc như thế nào với cái giá phải trả là quan hệ với các quốc gia khác cũng như các thách thức về việc tiếp cận thị trường mở. Thay vào đó, họ nhấn mạnh vào khái niệm chung về “mở cửa và cải cách” và mô tả Trung Quốc là người ủng hộ thương mại tự do. Họ nhấn mạnh tầm quan trọng của toàn cầu hóa đối với Trung Quốc bằng cách nhấn mạnh vào “tính tất yếu” của nó và hạ thấp mối quan ngại của nước ngoài về các chiến thuật chuyển giao công nghệ của Trung Quốc thông qua rao giảng vai trò của công nghệ trong việc hội nhập các quốc gia và chỉ trích những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm giảm thiểu rủi ro từ Trung Quốc.[7] Các bài viết về các biện pháp đối phó kinh tế của Hoa Kỳ mô tả Trung Quốc là nạn nhân, bỏ qua các chính sách và thông lệ của Trung Quốc đã thúc đẩy các hành động như vậy.[8]

Các bài viết của Trung Quốc thường lập luận rằng Trung Quốc không cần mở cửa thị trường vì họ đóng góp vào tăng trưởng và thịnh vượng toàn cầu bằng cách phát triển nền kinh tế của riêng mình.[9] Khi thảo luận về khái niệm “cộng đồng toàn cầu chung tương lai” của Tập Cận Bình, các bài viết của Trung Quốc thảo luận về mục tiêu của Trung Quốc là một thế giới “mở” và “bao trùm” của “thịnh vượng chung” dựa trên hợp tác “cùng có lợi”.[10] Họ mô tả Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc là “lợi ích công cộng toàn cầu” thúc đẩy thịnh vượng và ổn định toàn cầu, đồng thời bỏ qua những điểm mà các dự án mang lại lợi ích cho các công ty Trung Quốc và xây dựng các mạng lưới khép kín kết nối trở lại Trung Quốc.[11]

Trung Quốc quảng bá “quyền được phát triển” của mình như một thủ pháp tu từ để làm mất uy tín của các nỗ lực toàn cầu nhằm chống lại các hoạt động kinh tế hung hăng của nước này.[12] Các bài viết của Trung Quốc lập luận rằng mô hình kinh tế của Trung Quốc là duy nhất và các cách tiếp cận theo chủ nghĩa nhà nước và bất đối xứng của họ được biện minh bằng hệ tư tưởng, lịch sử và điều kiện quốc gia của Trung Quốc.[13] Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cảnh báo các nước khác không nên “chính trị hóa thương mại và đầu tư”—một chiêu bài hùng biện khác nhằm hạ thấp uy tín của nước ngoài trong việc phản đối các hoạt động kinh tế đáng lo ngại của Trung Quốc—mặc dù Bắc Kinh thường xuyên chính trị hóa hoạt động kinh tế nước ngoài và sử dụng sự cưỡng ép kinh tế. Ví dụ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã gây sức ép buộc các CEO phải tiếp tục sản xuất tại Trung Quốc hoặc chấp nhận rủi ro về các hạn chế mới đối với doanh số bán hàng.[14]

Kể từ Đại hội Đảng lần thứ 20 vào tháng 10 năm 2022, các nhà lãnh đạo và học giả Trung Quốc đã mô tả Trung Quốc là một quốc gia xã hội chủ nghĩa “hiện đại” – một cấu trúc diễn đạt nhằm nhấn mạnh cách Trung Quốc đang theo đuổi con đường phát triển của riêng mình, một lần nữa tạo ra những phương tiện hùng biện để thúc đẩy chủ nghĩa ngoại lệ đặc biệt của Trung Quốc.[15] Sáng kiến ​​Phát triển Toàn cầu của Tập Cận Bình bao gồm khái niệm “quyền phát triển” và “chiến lược phát triển thúc đẩy đổi mới”, là nền tảng cho các chính sách công nghiệp của Trung Quốc. Trong khi các bài viết của Trung Quốc chỉ trích các nước khác vì theo đuổi chủ nghĩa tự lực cánh sinh, chiến lược đổi mới của Trung Quốc lại nói rằng “thúc đẩy các nỗ lực để đạt được sự tự lực cánh sinh và sức mạnh lớn hơn trong khoa học và công nghệ là con đường mà Trung Quốc phải thực hiện để thúc đẩy phát triển chất lượng cao”.[16]

Sự tập trung vào khả năng tự lực này bỏ qua những phương án mà Trung Quốc đạt được năng lực thông qua quan hệ nước ngoài. Ngoài ra, cách thức các hoạt động của Trung Quốc thúc đẩy các nỗ lực của các chính phủ khác nhằm chống lại và tạo ra các giải pháp thay thế bên ngoài Trung Quốc. Ví dụ, Bắc Kinh đã chỉ trích Đạo luật CHIPS và Khoa học năm 2022 và Đạo luật Giảm lạm phát năm 2022 vì thúc đẩy công nghệ và năng lực sản xuất của Hoa Kỳ với cái giá phải trả là Trung Quốc. Tuy nhiên, các dư luận viên của Trung Quốc lại im lặng về cách những nỗ lực này tìm cách chống lại các chính sách công nghiệp của Trung Quốc.[17] Các bài viết của Trung Quốc tuyên bố rằng Trung Quốc “cam kết chia sẻ công nghệ của mình với các đối tác trên toàn thế giới và hợp tác để cải thiện quản trị khoa học và công nghệ toàn cầu” nhưng Bắc Kinh ít hợp tác hơn trong thực tế vì họ tìm cách mã hoá sở hữu trí tuệ của Trung Quốc trong các tiêu chuẩn kỹ thuật toàn cầu.[18]

Mối đe dọa với hệ thống toàn cầu

Với tư cách là một nhà đầu tư và quốc gia thương mại hàng đầu, các chính sách và hoạt động của PRC thách thức các nguyên tắc chính của hệ thống toàn cầu, chẳng hạn như thương mại và đầu tư mở dựa trên thị trường và nguyên tắc có đi có lại, đòi hỏi các thành viên WTO phải mở rộng các điều khoản tiếp cận thị trường tương xứng. Trong khi WTO ràng buộc các quốc gia thông qua các cam kết đã đàm phán, Trung Quốc đang xây dựng một hệ thống thương mại bằng cách tạo ra các sự kiện trên thực tế thông qua các dự án và thỏa thuận. Các công ty Trung Quốc đang phát triển các mạng lưới tích hợp theo chiều dọc giữa các đối tác quốc gia để lấp đầy các khoảng trống và điểm yếu của Trung Quốc, điều này có khả năng gây tổn hại đến sự hội nhập khu vực hoặc toàn cầu. Bất chấp cam kết về toàn cầu hóa, các rào cản thị trường và chính sách công nghiệp của Trung Quốc đang thúc đẩy xu hướng phi toàn cầu hóa. Các chính sách công nghiệp của Trung Quốc liên quan đến việc nâng cao chuỗi giá trị và tìm cách giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc, và cuối cùng là thay thế, các công ty nước ngoài sau khi đảm bảo được những gì đất nước cần.[19]

Sáng kiến Vành đai và Con đường phản ánh tầm nhìn của Bắc Kinh về một hệ thống toàn cầu dưới sự lãnh đạo của Trung Quốc. Mục tiêu của sáng kiến là xây dựng các mối quan hệ kinh tế cho phép Bắc Kinh đảm bảo quyền tiếp cận thị trường nước ngoài cho các doanh nghiệp của mình mà không cần mở cửa thị trường trong nước. Theo mô hình này, các doanh nghiệp Trung Quốc đang củng cố vị thế trong nước đồng thời mở rộng thị phần toàn cầu. Kể từ khi khởi động vào năm 2013 với tên gọi “Một Vành đai, Một Con đường”, Bắc Kinh đã đàm phán các dự án được tài trợ và vận hành bởi nhà nước, nhằm giành quyền tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp Trung Quốc trong những lĩnh vực mà nước này hạn chế đầu tư nước ngoài (như xây dựng, kỹ thuật, vận tải, truyền thông, tài chính, và nền tảng kỹ thuật số), giúp doanh nghiệp Trung Quốc chiếm vị thế cạnh tranh trong hạ tầng toàn cầu.[20] Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang mở rộng sang các lĩnh vực nhạy cảm (như nền tảng kỹ thuật số, tài chính, truyền thông, y tế, và viễn thông), chủ yếu thông qua việc mua lại các công ty nước ngoài để tạo chỗ đứng ban đầu trên thị trường.[21]

Chiến lược của Trung Quốc tập trung vào kiểm soát. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc xem xét các “điểm nghẽn” về công nghệ và chuỗi cung ứng như một khái niệm tấn công và phòng thủ. Họ nhấn mạnh việc đối phó khả năng của Hoa Kỳ và các quốc gia khác trong việc kiềm chế Trung Quốc, đồng thời làm sâu sắc thêm sự phụ thuộc kinh tế của các nước vào Trung Quốc.[22] Vai trò mạnh mẽ của nhà nước trong nền kinh tế và hệ sinh thái kinh doanh của Trung Quốc mang lại cho Bắc Kinh sự linh hoạt đặc biệt trong việc cung cấp hoặc thu hồi quyền tiếp cận kinh tế để ép buộc những hành vi nhất định. Ví dụ, Bắc Kinh chỉ đạo và tài trợ cho các khoản đầu tư và mua lại công ty nước ngoài ở các lĩnh vực chiến lược nhằm đảm bảo kiểm soát công nghệ và chuỗi cung ứng toàn cầu mà Trung Quốc phụ thuộc. Chỉ sau khi ChemChina mua lại công ty công nghệ sinh học Syngenta có trụ sở tại Thụy Sĩ vào năm 2017 và CITIC mua lại mảng kinh doanh ngô biến đổi gen của Dow tại Brazil năm 2019, Bắc Kinh mới cho phép nhập khẩu nông sản biến đổi gen. Tương tự, Bắc Kinh đã hỗ trợ các doanh nghiệp của mình thiết lập các hoạt động khai thác mỏ ở nước ngoài và phát triển năng lực tinh chế, chế biến tại Trung Quốc nhằm tăng cường kiểm soát các nguyên liệu thô quan trọng.[23] Cùng với đó, việc các doanh nghiệp nhà nước kiểm soát thương mại hàng hóa của Trung Quốc giúp Bắc Kinh có được tầm nhìn và ảnh hưởng trong thương mại này.[24]

Các biện pháp tiếp cận của Trung Quốc: Thỏa thuận, tiếp cận trên khu vực và theo khối

Trung Quốc đã tham gia Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và đang tìm cách tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) để duy trì khả năng tiếp cận thị trường.[25] Tuy nhiên, tham vọng tự do hóa của Trung Quốc vẫn ở mức thấp và thường bao gồm một số biện pháp cắt giảm thuế quan, tạo thuận lợi cho thương mại và mở cửa dịch vụ tối thiểu thông qua các khu vực thương mại tự do.[26] Trung Quốc thuyết phục các nước khác hạ thấp rào cản bằng cách đồng ý với các cam kết mà nước này có thể không thực hiện. Ví dụ, kể từ khi gia nhập WTO vào tháng 12 năm 2001, Trung Quốc đã cản trở việc thực hiện nhiều cam kết dịch vụ bằng cách hạn chế cấp phép và đặt ra các tiêu chí mà các công ty nước ngoài không thể đáp ứng. Trong bối cảnh này, các học giả Trung Quốc hướng đến lợi ích của Trung Quốc từ việc mở cửa thị trường của các nước khác thay vì bất kỳ sự mở cửa nào của Trung Quốc.[27]

Trung Quốc đang sử dụng các phương pháp tiếp cận khu vực để quản lý các xung đột thương mại và thực hiện các dự án thoả mãn lợi ích của các nhà lãnh đạo nước ngoài và mở cửa thị trường cho các công ty Trung Quốc. Trung Quốc tự coi mình là quốc gia dẫn đầu thế giới để duy trì sự linh hoạt mà vị thế này mang lại cho Trung Quốc, cùng với đó là sự hợp tác với các nước đang phát triển và bù đắp mối quan ngại của họ về các động lực của Trung Quốc gây mất cân bằng thương mại và dịch chuyển.[28] Các nhóm như BRICS cho phép Trung Quốc thử nghiệm các giải pháp thay thế cho hệ thống kinh tế toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo, chẳng hạn như thúc đẩy việc sử dụng đồng nhân dân tệ. Các bài viết của Trung Quốc tự hạ thấp những lợi thế của quốc gia này và nhấn mạnh cách các dự án của Trung Quốc giải quyết tình trạng thâm hụt tài chính của các nước đang phát triển và cung cấp “lợi ích công cộng”.[29]

Các quan chức và học giả của Trung Quốc từ lâu đã thúc đẩy khái niệm “đa cực” như một xu hướng tất yếu để xây dựng một câu chuyện hạ thấp tầm ảnh hưởng toàn cầu của Hoa Kỳ. Về vấn đề này, vai trò của Châu Âu và mối quan hệ với EU là động lực chính của các bài viết và nỗ lực chính sách của Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào Hoa Kỳ.[30] Trong khi các nền kinh tế phát triển vẫn đóng vai trò quan trọng đối với Trung Quốc, các bài viết học thuật gần đây của Trung Quốc tập trung vào các đối tác trong Sáng kiến Vành đai và Con đường và “vòng tròn bạn bè” đang mở rộng của quốc gia này.[31] Các công ty của Trung Quốc đã tìm kiếm lợi thế để thách thức Hoa Kỳ bằng cách phát triển mối quan hệ kinh tế với các quốc gia trong tầm ngắm của Hoa Kỳ, chẳng hạn như Iran và Nga, cũng như với các đối tác thân cận của Hoa Kỳ, chẳng hạn như Ả Rập Saudi. Ví dụ, Bắc Kinh đã gây sức ép với các đồng minh của Hoa Kỳ như Hàn Quốc để họ không hợp tác với chính phủ Hoa Kỳ xây dựng chuỗi cung ứng bán dẫn bên ngoài Trung Quốc hoặc hạn chế công nghệ bán dẫn.[32] Các nhà ngoại giao Trung Quốc đã viện dẫn chủ nghĩa khu vực Châu Á trong nỗ lực hạ thấp sự tham gia của Hoa Kỳ vào khu vực và thúc đẩy những lợi thế trong quan hệ với Trung Quốc.[33] Một số chuyên gia đánh giá rằng trong tầm nhìn của Tập Cận Bình về một “cộng đồng Châu Á – Thái Bình Dương chung tương lai,” Trung Quốc đóng vai trò trung tâm trong mô hình kinh tế “trục và nan hoa” với các quốc gia Châu Á khác.[34] Truyền thông chính thức của Trung Quốc cho biết, bài phát biểu của Tập tại Hội nghị Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương vào tháng 11 năm 2023 đã thể hiện vai trò lãnh đạo của Trung Quốc trong việc thúc đẩy tăng trưởng ở Châu Á và chỉ trích quá trình phi toàn cầu hóa do Hoa Kỳ dẫn đầu.[35]

Bắc Kinh cũng tìm cách hạ thấp, ngăn chặn tầm quan trọng của việc phát triển các nhóm hoặc khối gây hại hoặc loại trừ Trung Quốc. Các bài viết của Trung Quốc mô tả Sáng kiến Vành đai và Con đường là “một quá trình cởi mở và bao trùm, không nhắm mục tiêu hoặc loại trừ bất kỳ bên nào”.[36] Các bài viết của Trung Quốc cũng truyền tải mối quan ngại về cách các khối có thể hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ và thị trường của Trung Quốc và thách thức vai trò của nước này như một trung tâm sản xuất toàn cầu nếu hoạt động sản xuất mang tính khu vực hơn. Họ chỉ trích “lợi ích cá nhân và chủ nghĩa bảo hộ” của các quốc gia khác khi theo đuổi “trò chơi tổng bằng không” về “an ninh tuyệt đối” và “lợi thế độc quyền”.[37] Các bài viết của Trung Quốc lập luận thêm rằng các quốc gia “không nên vạch ra ranh giới dựa trên hệ tư tưởng, nhắm mục tiêu vào các quốc gia cụ thể hoặc liên kết để hình thành các khối độc quyền” và nên “phản đối mọi nỗ lực thiết lập các rào cản công nghệ, gây ra sự chia rẽ về công nghệ hoặc tìm cách tách rời phát triển”.[38] Các tuyên bố chính thức của Trung Quốc chỉ trích “tâm lý Chiến tranh Lạnh” “làm sâu sắc thêm sự chia rẽ và đối đầu và khơi dậy sự đối đầu giữa các khối”.[39]

Kết luận

Trung Quốc ca ngợi tầm quan trọng của toàn cầu hóa và vai trò của nước này như một quốc gia dẫn đầu toàn cầu hóa. Tuy nhiên, ở nhiều khía cạnh, họ đang thúc đẩy một phiên bản toàn cầu hóa có tính chọn lọc cao và không đối xứng, trong đó sự cởi mở của các quốc gia khác giúp Trung Quốc xây dựng năng lực “tự lực” và duy trì các rào cản của mình. Trung Quốc đang làm suy yếu các quy tắc toàn cầu theo những cách trực tiếp, có hệ thống. Trung Quốc dường như đang tin vào việc không có biện pháp đối phó nào có thể hạn chế các hoạt động kinh tế theo chủ nghĩa nhà nước của mình hoặc từ chối tiếp cận các thị trường toàn cầu. Trong khi các nền kinh tế phát triển vẫn đóng vai trò quan trọng, Bắc Kinh đang phát triển các mạng lưới kinh tế thay thế xuyên biên giới ở cả các nền kinh tế phát triển và đang phát triển. Các mạng lưới này mang lại những cơ hội và lợi thế độc đáo cho Trung Quốc, có thể trở nên quan trọng hơn theo thời gian, mang đến một cách mới để cấu trúc các mối quan hệ thương mại toàn cầu dưới sự ảnh hưởng và kiểm soát lớn hơn của Trung Quốc.

———-

Chú thích

[1] Vào năm 2015, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đổi tên tiếng Anh của sáng kiến ​​“Một vành đai, Một con đường” thành Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường, có thể nhằm đánh lạc hướng khỏi trọng tâm của sáng kiến ​​này là phát triển các mối quan hệ toàn cầu do Trung Quốc làm trung tâm và kiểm soát theo định dạng trục-và-nan hoa. Tên tiếng Trung của sáng kiến ​​này, “Một vành đai, Một con đường”, vẫn không thay đổi.

[2] Karen M. Sutter, “Foreign Technology Transfer through Commerce,” in China’s Quest for Foreign Technology: Beyond Espionage, ed. William C. Hannas and Didi Kirsten Tatlow (Abingdon: Routledge, 2021).

[3] Karen M. Sutter, “Capturing the Virtual Domain: The Expansion of Chinese Digital Platforms,” in “China’s Digital Ambitions: A Global Strategy to Supplant the Liberal Order,” ed. Emily de La Bruyère, Doug Strub, and Jonathon Marek, National Bureau of Asian Research, NBR Special Report, no. 97, March 2022.

[4] “Shuang xunhuan xin fazhan geju: Lishi da bianju xia de zhanlüe xuanze” [New Dual-Circulation Development Pattern: Strategic Choices Under Historical Changes], Qiushi, July 28, 2020; and Lin Justin Yifu and Xiaobing Wang, “Dual Circulation: A New Structural Economics View of Development,” Journal of Chinese Economic and Business Studies 20, no. 4 (2022): 303–22.

[5] Barry Naughton, “Understanding the Chinese Stimulus Package,” China Leadership Monitor, May 8, 2009.

[6] Đây là những chủ đề chính trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc (2021–25).

[7] Ví dụ như, State Council Information Office of the People’s Republic of China (PRC), “A Global Community of Shared Future: China’s Proposals and Actions,” Third Belt and Road Forum for International Cooperation, September 2023, http://www.beltandroadforum.org/english/n101/2023/1010/c127-916.html.

[8] Karen M. Sutter, in “Chinese Assessments of Countersanctions Strategies,” Center for Strategic and International Studies (CSIS), June 14, 2023.

[9] Long Guoqiang, “The Joint Construction of the ‘Belt and Road’ Originates from China, and the Results and Opportunities Belong to the World,” People’s Daily, November 2, 2023; and Dong Xiangrong, “Use China’s Development to Create New Opportunities for World Development,” Guangming Daily, July 26, 2023.

[10] Karen M. Sutter, “China’s ‘Win-Win’ Trade Policy,” China Business Review, September–October 2006.

[11] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[12] Jude Blanchette, “Ideological Security as National Security,” CSIS, December 2, 2020. Blanchette translates Tang Aijun, “Zongti guojia anquan guan shiyu zhong de yishi xingtai anquan” [Ideological Security in the Framework of the Overall National Security Outlook], Socialism Studies, May 2019.

[13] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[14] Luna Sun, “To Catch Foreign Investors, China Casts Mega Projects with Great Potential in Uncertain Times,” South China Morning Post, March 29, 2023; “Dimon Says JPMorgan Will Be in China for Good and Bad Times,” Bloomberg, May 30, 2023; “China’s iPhone Ban Accelerates Across Government and State Firms,” Bloomberg, December 15, 2023; and “China Shifts Approach toward De-Risking with Appeals to CEOs,” Bloomberg, June 27, 2023.

[15] “Communiqué of the Seventh Plenary Session of the 19th Central Committee of the Communist Party of China,” October 12, 2022, available at http://english.news.cn/20221013/c006afa763aa4f26824f04ce83e57130/c.html.

[16] “What Does China’s Innovation-Driven Development Strategy Mean for the World?” Xinhua, March 10, 2023; and Central Committee of the Communist Party of China and the State Council (PRC), “Guojia chuangxin qudong fazhan zhanlüe wangyao” [Outline of the National Innovation-Driven Development Strategy], Xinhua, May 19, 2016.

[17] Ma Tao, “U.S. Technology ‘De-coupling’ from China Disrupts Global Supply Chain Cooperation,” Guangming Daily, July 31, 2023, and Yang Chengyu, “Inflation Reduction Act Intensifies Economic and Trade Differences between the United States and Europe,” People’s Daily, January 10, 2023.

[18] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future”; “What Does China’s Innovation-Driven Development Strategy Mean for the World?”; and Central Committee of the Communist Party of China and the State Council (PRC), “Guojia chuangxin qudong fazhan zhanlüe wangyao.”.

[19] Sutter, “Foreign Technology Transfer through Commerce.” 

[20] Chuin-Wei Yap, “State Support Helped Fuel Huawei’s Global Rise,” Wall Street Journal, December 25, 2019; and Zongyuan Zoe Liu, “Tracking China’s Control of Overseas Ports,” Council on Foreign Relations, November 6, 2023.

[21] Sutter, “Capturing the Virtual Domain”; and Karen M. Sutter and Zachary Arnold, “China’s AI Companies: Hybrid Players,” in Chinese Power and Artificial Intelligence: Perspectives and Challenges, ed. William C. Hannas and Huey-Meei Chang (London: Routledge, 2023). 

[22] Xi Jinping, “Guojia zhong chang qi jingji shehui fazhan zhanlüe ruogan zhongda wenti” [Certain Major Issues in the National Medium and Long-Term Economic and Social Development Strategy], Qiushi, October 31, 2020; and Ben Murphy, “Chokepoints: China’s Self-Identified Strategic Technology Import Dependencies,” Center for Security and Emerging Technology, May 2022.

[23] Jane Nakano, “Chinese Dominance of Global Critical Minerals Supply Chains,” in “The Geopolitics of Critical Minerals Supply Chains,” CSIS, March 2021; and Chirag Kilaria, “Belt and Road Initiative (BRI)—China’s Supply Chain Game Plan,” Sourcing and Supply Chain, May 12, 2019.

[24] Brad W. Setser, “China Never Stopped Managing Its Trade,” Council on Foreign Relations, May 2, 2019.

[25] “CPTPP, New Opportunity for China in Future Free Trade,” Center for China and Globalization, CCG Report 26, no. 1, January 2019.

[26] Zong Fangyu, “Bring in Quality and Go Out with High Level,” Economic Daily, December 13, 2023; Wang Wei, “China Has Become an Important Promoter of the Opening up of the Global Service Industry,” China Economic Times, September 7, 2023; and author’s assessment of provisions in China’s free trade agreements, including the agreement with Australia that entered into force in December 2015, and China’s 14th Five-Year Plan.

[27] Ma Tao, “2023: RCEP Promotes Recovery and the Future is Promising,” Guangming Daily, January 9, 2023.

[28] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[29] Zhang Youyi, “‘One Belt, One Road’: Bridging the Global Development Financing Deficit,” China Youth Daily, October 31, 2023.

[30] See, for example, Wang Huiyao, “China-EU Cooperation Needed to Safeguard Globalisation’s Future,” South China Morning Post, December 14, 2023. 

[31] Zhao Fujin, “Expand the Scope of Foreign Trade ‘Circle of Friends’ through Multiple Channels,” China Economic Times, July 17, 2023.

[32] Hu Weijia, “Chip Cooperation among China, Japan and S. Korea Should Resist Interference by U.S.,” Global Times, July 5, 2023; Junhua Zhang, “China’s Export Controls Are Set to Backfire,” Geopolitical Intelligence Services, July 31, 2023; and Kim Boram, “Chinese Ambassador Warns Against Betting Against China,” Yonhap, June 8, 2023.

[33] “Wang Yi Attends the ASEAN-China Foreign Ministers’ Meeting,” Ministry of Foreign Affairs (PRC), July 14, 2023; and Minnie Chan, “China’s Foreign Minister Wang Yi Warns Southeast Asian Countries ‘External Forces’ Are Trying to ‘Sow Discord’ in Region,” South China Morning Post, September 3, 2023.

[34] Marina Yue Zhang, “Decoding Xi Jinping’s ‘Asia Pacific Community with a Shared Future,’” Diplomat December 9, 2022.

[35] “Chinese President Xi Calls for Relaunch of Asia-Pacific Cooperation,” Xinhua, November 18, 2023.

[36] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[37] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[38] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

[39] State Council Information Office (PRC), “A Global Community of Shared Future.”

Karen M. Sutter là Chuyên gia về Thương mại và Tài chính Châu Á tại Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội. Trước đây, bà từng làm việc tại Bộ Tài chính Hoa Kỳ, CIA, Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-Trung Quốc và Hội đồng Đại Tây Dương, và có hơn 30 năm kinh nghiệm làm việc về các vấn đề chính sách Hoa Kỳ-Châu Á và các vấn đề kinh tế, chính trị, công nghệ và an ninh quốc gia trong chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng viện nghiên cứu. Lê Bá Nhật Thắng và ThS. Hương Nguyễn là cộng tác viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông. Có thể đọc bản gốc ở đây: https://strategicspace.nbr.org/chinas-view-of-its-economic-sphere-of-influence-economic-security-and-trading-networks/

Nguyên tắc hoạt động của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông.

—————

Dự án Đại Sự Ký Biển Đông tồn tại dựa trên tài trợ của cộng đồng. Nếu quý độc giả muốn có một nguồn thông tin tri thức khách quan, đa chiều, hệ thống hoá và có chiều sâu chuyên môn, dựa trên dữ liệu (facts-based), Dự án Đại Sự Ký Biển Đông là một địa chỉ mà mọi người có thể tin tưởng. Hãy chung tay cùng với chúng tôi duy trì Dự án bằng cách tài trợ cho Dự án, và khuyến khích bạn bè, đồng nghiệp cùng tài trợ Dự án. Xem hướng dẫn tài trợ ở đây: https://dskbd.org/tai-tro-cho-du-an/. Báo cáo tài chính sẽ được tổng kết vào cuối năm. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn.